Lengjet dhe gazet ne qetesi-shtypja

Forca e shtypjes

Shtypja ndodhet kudo, ne vetëm nuk arrijmë që ta shohim atë. E dimë se sa vështirë është të ecim nëpër dëborë ose kur ngecim në baltë, kjo ndodh pikërisht për shkak të shtypjes që ushtrojmë mbi to. Për këtë arsye ne duhet që të shkelim me tërë shputën e këmbës në mënyrë që sa më pak të zhytemi në to. Nga kjo shohim se kur foca vepron në sipërfaqe më të madhe ajo do të shtyp më pak.

Forca e cila vepron në ndonjë sipërfaqe është forca e shtypjes. Veprimi i forcës së shtypjes varet nga madhësia e sipërfaqes së shtypur.Sa më e madhe të jetë sipërfaqja, forca e shtypjes është më e vogël, dhe sa më e vogël të jetë sipërfaqja, forca e shtypjes është më e madhe.

Forca e rëndimit në lëngje

është e qartë se për shkak të peshës shtypja duhet të jetë më e madhe në shtresat e poshtme, sesa në ato të lartat. Nëse lëngun e konsiderojmë të pandrydhshëm (të pangjeshëm), atëherë edhe densiteti i tij duhet të jetë i njejtë në temperaturë të njejtë.

Gjendja agregate e lëndeve

Uji akulli dhe avulli janë tre gjendje të ndryshme.

Këto tri gjendje të ujit ndryshe quhen gjendje agregate.

Uji- gjëndja e lëngët,

Avulli- gjëndja e gazët,

Akulli- gjëndja e ngurtë.

Përkufizimi i shtypjes

Avulli

Uji

Akulli

Shtypja paraqet forcën e cila vepron mbi njësinë e sipërfaqes:

Faleminderit për vëmendjen

Në rast se lëngu është në qetësi dhe në të vepron vetëm pesha, atëherë sipërfaqja e lirë e lëngut është horizontale. Kjo forcë zhvillon një shtypje në sipërfaqen e lëngut.Gazet nuk kanë as vëllim të caktuar, ato zgjerohen vetvetiu duke e mbushur gjithë vëllimin e enës ku ndodhen, sado e madhe të jetë. Lëvizshmëria e molekulave nuk është e njëjtë te lëngjet e ndryshme. Ne nga jeta e përditshme e dimë se alkooli dhe uji shumë më lehtë dalin nga gota sesa p.sh. mjalti ose glicerina. kjo ndodh për shkak të forcës së fërkimit që ushtrohet brenda.

Gazet dhe lëngjet në qetësi

• Shtypja

Nëse kemi tri gota, secila prej tyre në fazë të ndryshme, ne nuk do kemi vështirësi të përcaktojmë atë që gjendet në gjendje të ngurtë. Por, ne do të kemi vështirësi të caktojmë dallimin nga një lëng apo gaz. Nëse e mendojmë lapsin dhe librin, të dyja janë në gjendje të ngurtë, por nuk kanë gjëra të njejta. Nëse dëshirojmë ti dallojmë ne mund të themi se lapsi është i gjatë dhe i rrumbullakët, ndërsa për librin themi se është i trashë dhe në formë katrore. Secili prej tyre ka një trajtë. Trajta e tyre nuk ndryshon përderisa nuk bëjmë diqka që ta ndryshojmë atë. Të dy zënë vend në hapsirë. Me fjalë të tjera, të gjithë trupat e ngurtë kanë formë dhe vëllim të definuar.

Objektivat:

SHTYPJA

Efekti i shtypjes dhe njësia e shtypjes

-Të njihemi me vetit e lëngjeve dhe gazeve.

-Të përshkruajm shtypjen si forcë që vepron pingul mbi një sipërfaqe.

-Të llogaritim vlerën numerike të shtypjes.

Një veti tjetër e trupave të ngurtë është ajo se vështirë mund të depërtojnë njëri në tjetrin p.sh. nëse një lugë bie nga tavolina në dysheme, ajo nuk depërton në të, por e zë një vend në hapsirë.

Gjithashtu edhe lëngjet dhe gazet nuk depërtojnë lehtë në trupat e ngurtë. Ne mund të derdhim ujë në një gotë, pastaj nga gota në enë. Sasia e ujit do të jetë e njejtë pa marrë parasysh se a është uji në gotë apo në enë. Edhe trupat e ngurtë edhe lëngjet kanë një vëllim të caktuar. Përderisa trupat e ngurtë e kanë formën e caktuar, lëngjet e ndërrojnë dhe e marin formën e enës.

Barometrat

Sa më e madhe që është sipërfaqja, efekti i shtypjes do të jetë më i vogël. Ndërsa sa më e vogël që është sipërfaqja efekti i shtypjes do të jetë më i madh.

Fjalën shtypje e hasim shpesh në jetën e përditshme. Themi se uji në katet e larta nuk vie pasi që nuk ka shtypje. Njerëzit ankohen nga shtypja e gjakut. Ndëgjojmë qdo ditë për shtypjen atmosferike e shembuj te tjerë përmes të cilëve do të sqarojmë kuptimin e shtypjes si madhësi fizike.

Njësia e shtypjes

Janë paisje që shërbejnë për matjen e shtypjes atmosferike.

Kemi dy lloje barometrash:

-barometri me mërkur, dhe

-barometri metalik

P=F/S=N/m^2 =Pa

p=F/S

Fjalët kyqe: Lëngjet,gazet, shtypja.

Ku:

P-është shtypja

F-forca e shtypjes

S-sipërfaqja.

Vetit e lëngjeve dhe gazeve

Veti e prëbashkët e lëngjeve dhe gazeve është se nuk kanë formë të caktuar por formën e marin në bazë të enës në të cilën ndodhen. Lëngjet nuk e ndërrojnë vëllimin e tyre dhe nuk kanë veti. Ndërsa gazet dallohen me vetinë e zgjerimit.

Shtypja atmosferike

Shtypja e ajrit është forca e cila ushtrohet mbi ne dhe trupat e tjerë nga goditja dhe pesha e grimcave të ajrit. Edhe pse grimcat e ajrit janë të padukshme për ne ato kanëpeshë dhe zënë vend në hapsirë. Meqenëse ka shumë vend të lirë ndërmjet molekulave të ajrit, ajri mund të ngjeshet për të zënë vëllime më të vogla. Kur ajri ngjeshet themi se ajri ndodhet "nën shtypje të lartë".