Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
Esra Demirhan
Sema Sarul
Bahçeşehir Üniversitesi
Kasım 2021
Öğretim tasarımı, öğrenmeyi sağlamak için öğretim materyallerinin ve öğretim sisteminin yönlendirilmesi olarak tanımlanabilir (Rowland, 1994).
Öğretim tasarımının asıl amacı öğrenmenin ve öğretmenin kalitesini artırmaktır.
Seels & Glasgow tasarım modeli dört aşamadan meydana gelen on basamaklı bir tasarım sürecidir. Bu basamaklar şu şekildedir:
1. Problem Analizi
2. Görev ve Öğretim Analizi
3. Hedef ve Ölçütlerin Belirlenmesi
4. Öğretim Stratejileri
5. Medya Seçimi
6. Materyal Geliştirme
7. Şekillendirici Değerlendirme
8. Uygulama ve Kontrol
9. Erişi Değerlendirme
10. Uygulama ve Yayılım
1. PROBLEM ANALİZİ
Problem analizi, Seels ve Glasgow öğretim tasarım modelinin ilk basamağıdır. Bu basamak; Bilgi toplama, ideal- reel karşılaştırması, performans analizi, kaynakların ve sınırlılıkların değerlendirilmesi, öğrenme karakterlerinin belirlenmesi, hedef ve öncelikli hedeflerin belirlenmesi ve problem cümlesi yazılımı süreçlerini kapsar.
Analiz basamağında sorulması gereken sorular:
1. Öğretilecek olan şey nedir?
2. Ne Öğretilecek?
3. Problem Nedir?
4. Problemin çözümü için ne yapacaksınız?
Öğretim tasarımının yapılabilmesi için problem olmak zorundadır.
Problemi iyi tanımak gerekir.
Var olan yapının eksikleri belirlenmeli ve giderilmelidir.
Problemin çözümü için ilgili basamakların iyi bilinmesi gerekir.
Her basamak için veri toplanmalı ve basamaklar tamamlanmalıdır.
1.1 Bilgi Toplama Aşaması(Gather Information)
Bu sürecin her bir basamağında veri toplanır. Verilerden toplanan sonuçlara göre problem analizi sonuçlanır. Problem analizinde veri toplama metotları: gözlem, sorular, anketler, birebir görüşme, çalışma ortamında verilerin değerlendirilmesi, karneler, sınav sonuçlarıdır. Her bir yöntemin zayıf ve güçlü yönlerini belirlemek ve anlamak gerekir. Bu bağlamda ihtiyaç değerlendirmesi yapmak gerekir.
* Veriler toplanırken seçilen örneklem tüm evreni temsil edilecek şekilde seçilmelidir.
* Bu süreçte kurumdaki herkesle görüşmek hem ekonomik olarak hem de yönetsel olarak çoğu zaman uygun olmadığından örneklem seçiminde ve dağılımında dikkat etmek gerekir.
1.2. İdeal-Reel Karşılaştırması (Identify Discrepancies)
Bu süreçte tasarımcının idealindeki ulaşmak istediği nokta ile mevcut şartlarda ulaşılabilecek nokta karşılaştırılır.
Hedeflerin ne ölçüde gerçekleştirileceği araştırılır.
Öğretmenler ulaşılmak istenen durumu desteklemek için yazılı anlatım, kavrama haritaları, örnekle anlatım gibi belirli ders anlatım tekniklerini kullanırlar.
Bunun yanında öğretmen soru cevap yöntemiyle öğretim yöntemini destekleyecektir.
Öğrencinin konu hakkındaki bilgisini test etmek amacıyla ön test uygulanır ve bu ön test yardımıyla sınıfın ortalama seviyesi belirlenerek ders anlatımı gerçekleşirse öğretmen ideal noktaya yaklaşmış olur.
1.3 Performans Analizi (Do Performance Analysis)
Bu süreçte öğretmenin performansı, bilgisi, becerisi ve birikimi analiz edilir. Öğrencinin daha önceki dönemlerdeki bilgi, motivasyon ve başarısı da bu aşamada değerlendirilir. Bu analiz sırasında şu sorulara yanıt aranmalıdır.
- Neden analiz yapıyoruz, sonunda neye ulaşılacak?
- Ne tür bilgi toplanacak? Niçin toplanacak?
- Bu bilgileri öğrencilerden mi, öğretmenlerden mi toplayacağız, ne zaman toplamamız daha uygun olur?
- Topladığımız bilgileri nasıl analiz edeceğiz?
- Analiz edilen bilgiler nasıl yorumlanacak?
- Yorumlanan bilgilere nerede ve nasıl yer verilecek?
1.4. Kaynak ve Sınırlılıkların Belirlenmesi (Identify Constraints and Resources)
Kaynak ve sınırlılıkların belirlenmesi basamağında;
- Öğretimde kullanılacak kaynaklar, öğretim materyalleri incelenir varsa sınırlılıklar belirtilir.
- Sorunun eğitim eksikliğinden kaynaklandığını belirledikten sonra eğitimin gerçekleştirileceği ortamı belirlemek gerekir.
- Öğretmen bu kapsamda okulunu tanıyabilmelidir.
- Okulun maddi imkanları dahilinde çeşitli materyaller kullanılıp öğretim ortamı zenginleştirilebilmelidir.
- Sadece basılı materyallere bağlı kalınmamalı, görsel, işitsel vb. destekli materyalleri kullanarak çeşitlilik sağlanabilmelidir.
1.5. Öğrenme Karakterlerinin Belirlenmesi (Identify Learner)
Öğrenme karakterlerinin belirlenmesi basamağında; kullanılacak içeriğin ne tür davranışlardan oluştuğu belirlenir. Davranışların bilişsel, duyuşsal ve psikomotor davranışların incelenmesini kapsar. İçerik basitten karmaşığa, kolaydan zora gibi aşamalı olarak sunulur. İçeriğin hangi sırayla verilmesinin gerektiğini belirleyen belirli ilkeler vardır. Bu ilkeler yardımıyla içerik kolay, kalıcı ve hızlı bir şekilde öğrenene aktarılır.
Bu ilkeler şunlardır:
1- Bilinenden bilinmeyene
2- Yalından karmaşığa
3- Kolaydan zora
4- Somuttan soyuta
5- Yakından uzağa
6- Öncekinden sonrakine
7- Bütünden parçaya
8- Önemliden önemsize
9- Süreçlerden ürünlere
Öğrenci karakterleri belirlenirken sunulacak konunun hangi davranışa yönelik olduğu belirlenmeli ve bu davranış aşamalı olarak öğrenene sunulmalıdır.
Öğrenme karakterleri, Bloom’un(1976) öğrenme taksonomisine göre incelenmiştir
1.6. Hedef ve Öncelikler (Identify Priorities and Goals)
Öğretim hedefleri 3 önemli işlevi yerine getirir.
1. Öğretim uygulamalarında etkili olabilecek kaynakların seçiminde, öğretim programının etkili bir şekilde planlanmasında öğretmen ve öğretim tasarımcısına yardımcı olur.
2. Öğretmenin değerlendirme yapmasına kılavuz olur.
3. Öğrenciyi yönlendirir.
1.7. Problem Cümlesi Yazma (Write Problem Statement)
Problem cümlesi yazımı basamağı; problem analizi bölümü cümle haline getirilerek analiz özetlenir ve problem analizi bu şekilde sonuçlandırılmış olur.
2. GÖREV VE ÖĞRETİM ANALİZİ
Seels ve Glasgow öğretim tasarım modelinin 2. Basamağı olarak görev ve öğretim analizi incelenecektir.
Görev(Vazife) Analizi: Görev nedir? Vazife nedir? Bunların alt basamakları nelerdir? Dersin hedefini ortaya koyarken yani dersin görev ve kazanımlarına karar verirken yapılması gerekenler:
1. Var olan doküman taranmalı
2. Kaynak kitaplar taranmalı
3. Eğitimcilerle gerekli görüşmeler yapılmalı
4. Gözlem yapılmalı ve sorular oluşturulmalı
Bu bilgiler bağlamında akış şeması belirlenmeli yani kask analizi yapılmalıdır.
Öğretim Analizi:
Öğretim analizi kısaca öğretimsel objektifleri ortaya koymak demektir.
Objektiflerin belirlenmesi için konular belirlenmeli, konu sırasına göre basamaklar tespit edilmelidir.
Dersin girdi ve çıktıları belirlenip sınıflandırılmalıdır.
3. HEDEF VE ÖNCELİKLERİN BELİRLENMESİ
Bu basamakta farklı formatlara göre hazırlanmış hedefler vardır. Yani objektiflerimizin etkili olabilmesi için kullanacağımız birçok format vardır. Bunlardan bir tanesi de ABCD formatıdır. ABCD formatına göre hazırlanmış bir içerikte hedefler şöyle sıralanır:
A: Audience (Dinleyiciler)
B: Behavior (Davranış)
C: Condition (Durum , Şartlar)
D: Degree (Derece)
Bu formatta davranışı kazanacak öğrenci, kazanılacak davranış, ortam özellikleri ve davranış standardı belirlenir. Öğrenme ve öğretme faaliyetlerini tamamlayan bir öğrencinin kazanması beklenen davranışlarla hedefleri oluşturabiliriz. Öğretim hedefleri sayesinde öğretim etkinliklerini planlayabilir, etkinlikleri uygulayabilir ve öğrencilerin başarılarını değerlendirebiliriz.
Öğrenmenin Değerlendirilmesi: Öğrencinin öğrenip öğrenmediğinin tanımlanmasıdır. Öğrencinin belirlenen hedeflere ulaşıp ulaşmadığının belirlenmesidir.
Bu bağlam da sorulması gereken soru: Objektiflere eriştim mi?
Ön Değerlendirme: Konuyu anlatmadan önce yapılan değerlendirmedir.
Son Değerlendirme: İşlemden sonra yapılan değerlendirmedir.
Bu iki değerlendirme arasındaki fark bize öğrenmeyi yani başarıyı verir. Öğretim tasarımımızın sonucunun başarılı olduğunu bu şekilde anlarız.
4. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ
Her bir bireyin öğrenme stilleri birbirinden farklıdır. Bazıları bireysel öğretimi bazıları ise grupla öğretim ile öğrenmeyi tercih ederler. Bir diğer hususta seçilecek yaklaşımlar öğrenciyi süreçte aktif kılabilmeli ve belirlenen zaman süresince verimli bir öğrenme sağlanmasıdır. Seels ve Glasgow modelinin dördüncü basamağı olan bu süreçte konunun içeriğine yer verilirken uygulayacağımız stratejiler ve yaklaşımlar belirlenir. Öğretim stratejileri hakkında karar verirken öğrencilerin ön bilgilerini, deneyimlerini, ilgilerini, öğrenme biçimlerini vb. bilmek ve bu hususlara odaklanmak önemlidir.
4.1. Düz Anlatım:
Öğretmen, dersin başlangıcında dersin hedef ve amaçlarını kısa bir şekilde anlatımda öğrencilerin zor anlayabileceğini tahmin ettiği yerlerde düz anlatım stratejisi kullanabilir.
4.2. Motivasyon Stratejileri:
Öğrencilerin dikkatlerini toplayıp derse odaklanmalarını sağlamak için öğrencilerin motive edilmesi gerekir.
Önemli bir model olarak Keller(1984) ‘in ARCS motivasyon modeli bu amaçla kullanılabilir. ARCS motivasyon modelinin basamakları şunlardır:
Dikkat, ilgi, güven, tatmindir. Dikkat basamağında öğretmen, öğrencilerin dikkatini çekmek için hücre ile ilgili animasyonlar veya simülasyonlar gösterebilir. İlgi basamağında öğretmen, öğrencilerine süper iletken maddeleri anlatarak günlük yaşantıdan bir örnek vermiş olur ve öğrencilerin ilgisini çekmeyi başarabilir. Öğrencilere bu bilgiler aktarıldıktan sonra öğrencilerin ilgisini çekmeyi başarabilir. Öğrencilere bu bilgiler aktarıldıktan sonra öğrencinin güvenin kazanılmaya çalışılması güven basamağıdır. ARCS motivasyon modelinin basamağı ise tatmin basamağıdır. Bu basamakta öğrenci başarıya ulaştığını hissederek dersten memnun bir şekilde ayrılır.
4.3 Laboratuvar Uygulaması:
Sadece sınıf ortamında teorik olarak anlatılan konunun öğrenciler üzerindeki etkisi istenilen gibi olmayacaktır. Çünkü sadece anlatımla yapılan ders öğrencilerin bir süre sonra dikkatlerinin dağılmasına neden olur. Çeşitli deneyler gerçekleştirilerek ders desteklenmelidir.
4.4. Proje Yönetimi:
Öğrencilerin grup çalışmalarına alışmalarını, birlikte uyumlu çalışmayı öğrenebilmeleri için proje yönetimi öğretim stratejisi kullanılabilir.
Öğretmen bunu gerçekleştirerek hem öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini hem de konu paylaşımını öğrencilerine bırakarak öğrencilerin birbirleriyle uyumlu çalışmalarını sağlamış olur.
4.5. Kavram Haritaları:
Kavram haritaları kullanmak kavram kargaşasının önüne geçer.
5. MEDYA SEÇİMİ
Medya seçiminde öğrenme ortamını analiz edilir, öğrenme kanalı belirlenir, öğrenci karakterleri incelenir, kaynak ve sınırlılıklar araştırılır, medya türünün seçimi yapılır. Medya seçimin aşamaları aşağıda verilmiştir.
Bilgi Aktarım Kanalının Belirlenmesi:
Mesajların öğrencilere hangi aktarım kanalı ile aktarılacağına karar verilen durumdur. Televizyon, radyo, bilgisayar tabanlı teknolojiler ve kullanılan her türlü yazılım bu gruba girer. Her bir kanalın kendine özgü avantajları ve dezavantajları vardır.
Her bir kanalın uygulanacak olduğu uygun bir sınıf ortamı, öğrenci sayısı ve konusu vardır. Her bir kanal her öğrenciye, her konuya, her ortama uygun değildir. Burada örnek olarak basılı malzemeler avantajlıdır. Özellikle programlı öğretimde ve dış tabanlı öğretimde kullanılabilir. Görsel işitsel malzemeler, ses kasetleri, video teknolojileri örnek olarak verilebilir. Bilgisayar tabanlı öğretim elektronik destek sistemleri web tabanlı öğretim sistemleri örnek olarak verilmiştir. Telekonferans sistemleri, video konferans sistemleri bunlar üzerinden ders verilerek kullanılabilir. Multimedya uygulamaları, LCD, DVD kullanıcı ağırlıklı uygulamalardır.
Bilgi Aktarım Kanalı Seçimi Nasıl Yapılır: Toplam 50 civarında bilgi aktarım kanalı vardır. Bize en uygun yani ideal olanı seçebilmemiz için seçim kriterleri olması gerekir.
Seçim kriterlerinde 4 özelliğe bakarız bunlar:
1. Kullanıcı karakteristik özellikleri: kullanıcının yaşı, cinsiyeti, eğitim seviyesi, bilgi seviyesi, sosyoekonomik seviyesi, öğrenme stili, özel bilgileri, deneyimleri, tutumları, ilgileri…
2. Vazife(görev/iş) analizi(kask): nasıl bir iş? Sıradan, dallanmalı, rutin… Bireysel mi? Grup mu?
3. Grubun büyüklüğü, sınıftaki öğrenci sayısı
4. Pratik uygulama yapma özelliği nedir?
6. MATERYAL GELİŞTİRME
Öğretimi etkin kılmak ve verimliliği arttırmak amacıyla kullanılan her türlü destekleyici nesne öğretim materyali olarak adlandırılır. Materyaller kimi zaman konular arasındaki ilişkileri göstermek için kullanılırken, kimi zaman da soyut içeriği somutlaştırmak için kullanılır. Altıncı basamakta da ise materyal geliştirme basamağı yer almakta ve bu basamakta materyal materyal hazırlama ilkeleri doğrultusunda eğitimsel yazılımların geliştirilmesine yer verilmektedir.
Öğretim Materyalleri Hazırlama İlkeleri
Materyalin türüne göre materyallerin hazırlanmasındaki ilkeler değişebilir. Ancak genellikle materyalin geliştirilmesinde göz önüne alınan ilkeler şunlardır:
Materyal sade, basit ve anlaşılır olmalıdır.
Materyal dersin amacına uygun olarak seçilip, hazırlanmalıdır.
Materyal önemli olan bilgileri sunacak şekilde hazırlanmalıdır.
Materyal de görsel ögelerin (grafik, renk, resim vb.) aşırı kullanımından kaçınılmalı ve önemli yerleri vurgulamak için kullanılmalıdır.
Öğrencinin pedagojik özellikleri ve gerçek hayatı esas alınarak yazılı metinlere, görsel-işitsel ögelere yer verilmelidir.
Öğrenci materyal ile alıştırma ve uygulama yapılabilmelidir.
- Hazırlanan materyal gerçek hayat ile bağlantılı olmalıdır.
- Materyale tüm öğrenciler erişebilmeli ve herkesin kullanımına fırsat verilmelidir.
- Materyal hazırlanırken sadece öğretmen değil öğrencide göz önünde bulundurulmalı ve basit bir tasarımla hazırlanıp herkesin kullanabilmesine imkan tanınmalıdır.
- Materyal dayanıklı olarak hazırlanmalı ve böylece tekrar tekrar kullanılabilmelidir.
- Materyal ihtiyaçlar doğrultusunda kolayca güncellenmeli ve geliştirilmelidir.
7. BİÇİMLENDİRİCİ DEĞERLENDİRME
Seels ve Glasgow modelinin yedinci basamağı olan bu süreçte uygulanacak değerlendirme kriterleri belirlenecek ve öğretim materyallerinin değerlendirilmesi yapılacaktır. Ürün geliştirme aşamasında yapılan ara değerlendirmeler biçimlendirici değerlendirmeyi oluşturur ve bu değerlendirmeler sonucunda sürecin amacına uygun olarak yol alıp alamadığına ilişkin bilgi verir. Bu bilgiler ışığında dersin hangi bölümlerinin değişeceğine ve nelerin ekleneceğine karar verilir.
Öğrenimin nasıl geliştirileceği değerlendirilir. İçsel bir gözden geçirmedir. Yani bütün programa ve sisteme bütün olarak bakabilmektedir. Bu bağlamda alan uzmanları, öğretim tasarımcıları, sponsorlar, öğrenciler ve bu konuda söz sahibi otoriteler hepsini birlikte değerlendiririz ve hepsinin bilgileri bağlamında biçimlendirici değerlendirme yaparız. Protetif oluşturuz. Protetif oluşturma çok önemlidir. Çünkü: o protetif oluşturulduktan sonra aynısının çoğaltılıp kullanılması gerekir.
8. UYGULAMA, BAKIM VE KONTROL
Bu basmakta uygulama, bakım ve kontrol sürecinde tasarlanan model uygulanır, bakım yapılır ve kontrol edilir. Bu basamak söz konusu materyalin esas uygulama aşaması değildir. Bu süreçte asıl amaç geliştirilen materyalin kontrolü yapılarak uygulamaya uygun şekle gelmesini sağlamaktır. Tasarlanan materyalde bir takım hataların olması kaçınılmazdır. Bireyler bu süreci deneyimlerinden sonra tekrar düzeltme ihtiyacı duyarak ve gerekli kılacaklardır.
9. ERİŞİ DEĞERLENDİRME
Seels ve Glasgow öğretim tasarım modelinin dokuzuncu basamağı olan erişi değerlendirme uygulanan modelin değerlendirmesini esas alır. Uygulama sonrasında veri toplama, toplanan veri yorumlama ve bu veriler ışığında hedeflerin amaçlara ne kadar hizmet ettiği belirlenir. Eğitsel materyal geliştirirken biçimlendirmeye yönelik (formatif) değerlendirme ve düzey belirlemeye yönelik (summatif) değerlendirmeden söz edilir. Biçimlendirmeye yönelik değerlendirme ürün geliştirme sırasında yapılan ara değerlendirmeleri içerir ve sürecin amaca uygun olup olmadığı hakkında bilgi verir.
Düzey belirlemeye yönelik değerlendirme ise ortaya çıkmış ürün son halini aldıktan sonra ürün için son kararı vermek için uygulanır. Yani biçimlendirmeye yönelik değerlendirmede ortama nelere ekleyeceğimizi ya da nelerin çıkarılacağı belirlenirken, düzey belirlemede ise çıkan ortaya konulan dersin var olan hedef grup için uygun olup olmadığı ve uygulandığında ise pozitif sonuçlar ortaya koyup koymayacağını belirlenir.
10. UYGULAMA VE YAYILIM
Seels ve Glasgow Öğretim Tasarımı Modelinin onuncu ve son basamağı olan uygulama, yayılım sürecinde modelin uygulaması yapılarak yayılımı gerçekleştirir.