Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

KULTURA

I SZTUKA RENESANSU

Zegarowicz

HUMANIZM

Humanizm w Polsce

Mecenasi

-dotarł do Polski w XV wieku

-ściśle związany z kręgami dworskimi i uniwersyteckimi w Krakowie

-głównym propagatorem myśli humanizmu w Rzeczypospolitej był Włoch Filippo Buonaccorsi (Kallimach) - doradca Kazimierza Jagiellończyka, a wraz z nim działał niemiecki humanista Konrad Celtis.

-Humanizm w sztuce przejawia się w zainteresowaniu człowiekiem: jego sprawami, życiem codziennym, a także pięknem duchowym i cielesnym.

Polscy mecenasi

Dla rozwoju kultury istotne znaczenie miała działalność mecenasów. Ten starożytny obyczaj odrodził się wraz z innymi ideałami i umożliwił działalność takim twórcom jak Kochanowski, Górnicki, Rej czy Janicki.

-Najpotężniejszym mecenasem nauki i sztuki był w Polsce Jan Zamojski. Ważną rolę odegrali monarchowie, zwłaszcza: Zygmunt Stary i Zygmunt August.

-artystów wspierały także wielkie rody magnackie

-mecenat artystyczny prowadzili też dostojnicy duchowni i bogaci mieszczanie

Dzięki mecenatowi wszystkie warstwy społeczne miały szanse na wykształcenie, głównie plebejusze. Większość uczonych, doktorów Akademii, poetów i pisarzy Renesansu polskiego nie pochodziła ze stanu szlacheckiego

Rozwijała się publicystyka poruszająca problemy społeczne i polityczne. Dzieła takie cieszyły się dużą poczytnością.

Pisarzem politycznym był m. in. Andrzej Frycz Modrzewski autor dzieła O naprawie Rzeczpospolitej (1551), w którym krytykował stosunki feudalne, był zwolennikiem silnej władzy centralnej z dużym udziałem szlachty i mieszczaństwa. Chciał, by Kościół był podporządkowany państwu. Krytykował wojny niesprawiedliwe i agresywne.

Stanisław Orzechowski-orator i pisarz, głosił, że prawa polityczne powinny przysługiwać tylko szlachcie.

Wawrzyniec Goślicki- sekretarz Zygmunta Augusta, zwolennik tolerancji religijnej i zasady odpowiedzialności króla za jego czyny

MYŚL SPOŁECZNA I POLITYCZNA

Rozwój szkolnictwa

  • rozwój szkolnictwa parafialnego: Prawie 90% parafii miało szkoły
  • zwiększyła się liczba szkół typu średniego i wyższego
  • zakładano szkoły różnowiercze
  • założenie Akademii: Wileńskiej (1579), Zamojskiej (1595) i w Królewcu (1544)
  • Centrum kulturalne Rzeczpospolitej stanowił Kraków i Akademia Krakowska, skupiająca najwybitniejsze umysły tej epoki.

ROLA EDUKACJI W SPOŁECZEŃSTWIE

znaczenie druku

-Dzięki wynalezieniu i upowszechnieniu przez Gutenberga w 1455 r. druku na ziemiach polskich już w 1473 r. założono pierwszą oficynę wydawniczą. Nastąpił żywiołowy rozwój drukarstwa i upowszechnienie się książki drukowanej. Na przełomie XVI i XVII wieku w Rzeczypospolitej działało ponad 20 drukarń, które rocznie wypuszczały po kilka, kilkanaście tytułów.

- Zaczęły powstawać pierwsze biblioteki i księgozbiory, z których największe posiadała Akademia Krakowska i król Zygmunt II August.

pisarze, poeci

LITERATURA

* Prekursor

Mikołaj Rej z Nagłowic (1505-1569) autor Krótkiej rozprawy między trzema osobami, Panem, Wójtem i Plebanem (1543). Nie mniej słynny był Żywot człowieka poczciwego (Zwierciadło, 1568). Do kanonu cytatów można zaliczyć słowa Reja „iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. Po polsku pisał Łukasz Górnicki autor Dworzanina polskiego (1568), w którym opisał życie dworskie w Polsce.

Największym poetą polskiego odrodzenia był Jan Kochanowski (1530- 1584). Był autorem Fraszek i Pieśni, dramatu Odprawy posłów greckich. Jego wórczość znalazła żywy oddźwięk nie tylko w Polsce, ale w całej Europie.

Utwory okolicznościowe po łacinie pisali: Andrzej Krzycki, Jan Dantyszek, Klemens Janicki, którzy byli sekretarzami Zygmunta Starego.

Mikołaj Sęp Szarzyński-tworzył u schyłku renesansu sonety, pieśni, epitafia i liryki patriotyczne,

Łukasz Górnicki-autor twórczego przekładu Dworzanina Polskiego- o ideale dworskiego życia

Sebastian Klonowic-autor poematów o życiu chłopów

Szymon Szymonowic- twórca sielanek na wzór antyczny

Pozostali

ARCHITEKTURA

SZTUKA RENESANSU

Poczatek: przybycie do Krakowa włoskiego architekta i rzeźniarza Franciszka Florentczyka- zajął się przebudową zamku wawelskiego (krużganki), następnie kontynuował to Bartolomeo Berrecci ( wzniósł także kaplice Zygmuntowską- mauzoleum ostatnich Jagiellonów

Santki Gucci, Jan Michałowicz z Urzędowa

ZAMOŚĆ

Zamość ( 1580)

unikatowym przykładem renesansowej myśli urbanistycznej jest Zamość, zaprojektowany przez B. Morando dla hetmana Zamoyskiego jako "miasto idealne" i zrealizowany w znacznym stopniu zgodnie z projektem (układ przestrzenny, fortyfikacje, renesansowe budowle: pałac, ratusz, kolegiata, kamienice mieszczan).

,,Największe jego dzieło, miasto Zamość, rosło [...] powoli. Na papierze istniał plan miasta idealnego, zgodnego z nową estetyką renesansu, wielkiego dzieła sztuki urbanistycznej, potężnej, nowoczesnej fortecy, pomnika ambicji, gustu i potęgi fundatora […]. Wytyczono ulice [...] działki przy nich zabudowano drewnianymi domkami, wznoszonymi na koszt fundatora, by zachęcić nowych przybyszów. Mieli to być [...] w myśl przywileju lokacyjnego wyłącznie rzymscy katolicy. "

[w:] Stanisław Grzybowski, Jan Zamoyski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994, s. 254.

Polichromia – wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych.

Stanisław Samostrzelnik- zajmował się malarstwem ściennym i ilustrowaniem książek oraz polichrmią.

SZTUKA

Marcin Kober- w1583 przybył

do Polski z Magdeburga i został

malarzem nadwornym Stefana

Batorego. Kober był pierwszym

malarzem działającym na ziemiach

Rzeczypospolitej,

wyspecjalizowanym w sztuce

portretu tzw. oficjalnego i jest

przez to uważany za prekursora

owego gatunku w Polsce.

Manieryzm

manieryzm

-odejście od wyraźnego przyporządkowania elementów architektonicznych od funkcji konstrukcyjnej,

- zerwanie z ideą uporządkowania, ładu i harmonii poprzez znaczną dowolność w kompozycji układów widoczną przede wszystkim w ornamentyce o skomplikowanych, bogatych i efektownych zestawieniach.

Kaplica Boimów łączy elementy manieryzmu włoskiego i niderlandzkiego z motywami orientalnymi. Przykryta została kasetonową kopułą i ozdobiona bardzo bogatą dekoracją rzeźbiarską.

MEDYCYNA:

królewscy lekarze nadworni

Rozwój

nauk

Józef Struś- badał ludzkie tetno, jest jedynym lekarzem polskiego pochodzenia epoki renesansu wymienianym w każdym obszernym podręczniku historii medycyny.

Wojciech Oczko- traktat o uzdrawiających wodach termalnych,Napisał dwa fundamentalne dzieła w języku polskim, pisane w duchu nowoczesnej medycyny

alchemik: Michał Sędziwój działał na dworach m. in. u Zygmunta Wazy (określił właściwości i znaczenie tlenu)

Mikołaj Kopernik (1473-1543)

-autor fundamentalnego dzieła astronomicznego i teorii heliocentrycznej (Słońce środkiem wszechświata) De revolutionibus orbium coelestium (1543). Kopernik, jak przystało na człowieka renesansu i humanistę, pisał wiersze, był lekarzem, ekonomistą a nawet żołnierzem.

-wysoki poziom matematyki i astronomii zawdzięczamy działalności profesorów Akademii Krakowskiej Marcina Biema z Olkusza i Jana Brożka.

-duży wkład w rozwój astronomii mieli także: Wojciech z Brudziewa, Jan z Łańcuta i Tomasz Kłos- autor pierwszego podręcznika do matematyki.

NAUKI ŚCISŁE

Historycy:

Pisarzy szlacheckich pasjonowała przeszłość.

Do największych autorów wszelkiego rodzaju kronik zaliczamy Marcina Kromera Polonia (1577), Marcina Bielskiego Kronika wszystkiego świata (1550), Macieja Stryjkowskiego Kronika (1582), którzy kontynuowali prace historiograficzne Jana Długosza z XV wieku.

Ludwik Decjusz- dyplomata, historyk, ekonomista, finansista i sekretarz króla Zygmunta Starego, później jego doradca

Marcin Kromer-humanista, historyk i pisarz, teoretyk muzyki, dyplomata; w 1552 roku za prace historyczne o Polsce otrzymał od króla nobilitację.

geograf: Bernard Wapowski opracował pierwszą mapę Polski, ojciec kartografii

GEOGRAFIA I HISTORIOGRAFIA

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi