Ağ Toplumu

Tehlikede olan değerler

Gelişen enformasyon teknolojisi karşısında toplumumuzda hangi temel değerler risk altında?

1. Toplumsal eşitlik risk altında (çünkü teknolojinin maliyetli oluşu sosyal adaletsizliğin artmasına neden oluyor, enformasyon toplumuna ayak uyduramayan uyumsuz gruplar oluşuyor)

2. Demokrasi (yeni medya aslında demokrasiyi güçlendirmelidir çünkü bize katılım imkanı veriyor ancak aynı teknoloji tepeden kontrol edilmemize müsait olduğu için demokrasi tehdit altına giriyor)

3. Özel hayatın gizliliği (çünkü kayıt altına alınmış şeffaf vatandaşlar olarak her kişisel özelliğimiz bu teknolojiler tarafından taranıyor olacak)

4. Güvenlik (engelli, hasta, yaşlı bireyler için kullanılan güvenlik amaçlı teknolojiler bizi saldırıya açık hale getiriyor)

5. Sosyal ilişkilerin niceliği ve niteliği (mesafelerin önemi kalktı çünkü istediğimiz herkesle online olarak görüşebiliyoruz ama bazı kişiler sadece bilgisayar ve telefonla iletişimi tercih ederek sadece kendi seçtikleri bir çevreyle etkileşime geçerler. Bu da nicelik ve niteliği tehlikeye sokar)

6. İnsan zihninin zenginliği (yeni medya sayesinde edindiğimiz izlenimler çok çeşitli olup ufuk açabilir ama önceden programlanmış içerikler, herhangi bir bağlam çerçevesinde sunulmadığı için bu zenginlik azalabilir)

TÜM SOSYAL SEVİYELERDEKİ AĞLAR

4

3

1

2

1. Bireysel ilişkiler seviyesi: sosyal ağ oluşturmanın genel anlamıyla örtüşen bir seviyedir. Birey olarak aile üyeleri, arkadaşlar, tanıdıklar ve komşular gibi kişilerle bağ kurarız. Şu anda bu seviye internet (eposta), mobil ve telefon ağları ile desteklenmektedir.

2. Grup veya örgütsel ilişkiler seviyesi: bireyler geçici ve gevşek (yani proje takımları, eposta listeleri ve whatsapp grupları gibi) gruplaşmalar kurarlar. Sürekli ve sabit olanlar ise şirketler ve kurumlar gibi kolektif birimlerdir. Geçici tüm gruplaşmalar telekomünikasyon ve bilgisayar ağları tarafından desteklenir. Bu gruplar sanal örgütlenmeler haline gelebilir.

3. Sosyal ilişkiler seviyesi: bireyler, gruplar ve örgütler sosyal ve medya ağları üzerine kurulu ve bunlarla birbirine bağlanan bir toplumu şekillendirirler.

4. Küresel ilişkiler seviyesi: toplumlar ve uluslararası kuruluşlar dünyasındaki ilişkilerdir. Artık küresel ağ çağına girmiş bulunmaktayız.

WEB’İN 7 KANUNU

Ağların ne olduğunu ve nasıl hareket ettiğini bilmek için yapısal özelliklerini bilmek gerekir.

1. Ağ eklemleme kanunu: Ağ toplumunda sosyal ilişkiler, birbirlerine bağladıkları sosyal birimlere kıyasla daha fazla tesirlidirler. Toplumun tüm alt sistemlerinde ilişkiler yüzeye çıkmaktadır.

2. Ağların dışsallığı kanunu: Ağların dışındaki şeyler de insan üzerinde tesirlidir. Ağa ne kadar çok kişi katılırsa diğerlerinin de katılma oranı o kadar artar. Bir baskı oluşur.

3. Ağ genişlemesi kanunu: Web gibi ağlar büyüdükçe, aşırı büyük hale gelirler. Ağ birimleri görünmez olurlar ve artık birbirlerine erişemezler. Bu problemi çözmek için arama motorları, portallar ve sosyal paylaşım siteleri gibi aracılar gerekir.

4. Küçük dünyalar kanunu: Büyük ölçekli ağlarda pek çok birim komşu değildir ancak birbirlerine küçük bir dünya oluşturacak biçimde birkaç adımda ulaşabilirler. Bu birkaç adım aslında Stanley Milgram’ın altı derecelik ayrılık gözlemidir. Buna göre mevcut sosyal ağlar sayesinde altı adımda diğer bir kişiye bağlanabiliriz.

5. Dikkatin sınırlılığı kanunu: Bir ağ içerisindeki herkes, ağdaki diğer herkese bağlanıp iletişim kurabildiği için bir süre sonra alıcıların okumak, görmek açısından zamanları daralır ve dikkatleri sınırlanır. Web’de ne kadar çok insan yazar ve üretirse, okuyucuların sayısı o kadar azalır. İnternette konuşmak kolaydır ama sesini duyurmak o kadar da kolay değildir. Burada önemli bir kavram olan “Google-arşi” den bahsediliyor. Arama yaptığımızda en popüler olanlar ilk sırada çıkıyor. Böylece zaten popüler olanlar daha da popüler hale gelir.

7. Eğilimleri güçlendirme kanunu: Ağlar mevcut sosyal ve yapısal eğilimleri güçlendiren ilişkisel yapılardır. Bilgisayar teknolojileri kullanıldığında bunlar eğilimleri güçlendirici araç görevi görmektedir.

6. Ağlardaki güç kanunu: örneğin internetin belirli bir düğüm noktası sayısı yoktur. Her bir kullanıcı, diğer tüm kullanıcılara bağlı değildir bu yüzden dağılım da normal değildir.

GÜNCEL TEKNİK EĞİLİMLER

Tarihte ilk defa toplumdaki tüm aktiviteleri birbirine bağlayan tek bir iletişim altyapısına sahip olacağız. Çevrimiçi ve çevrimdışı iletişim her türlü birbirine bağlanacak.

3. Gömülü teknoloji:

2. Minyatürleşme:

1. Yöndeşme:

3 çeşit iletişim türünün (telefon, bilgisayar, veya radyo televizyon) veri ve kitle iletişiminin kademeli olarak bütünleşmesi anlamına gelir. Bu süreç telekomünikasyonun dijitalleşmesiyle başlamıştır. Bu tür iletişimde konuşma ve metinler, bir merkezi santral ekipman kullanarak daha uzak mesafeler üzerinden değiş tokuş edilir.

minyatürleşme gömülü teknolojiyi mümkün kılar. Gelecekte hem insanlar, hem de insanlara ait fiziksel nesnelerde bilgi işlem ve iletim teknolojileri kullanılacaktır. Bugün kullandığımız buzdolabının, saatin, arabaların içerisinde sinyal gönderen gömülü teknolojiler mevcuttur. Norman (1999)’a göre, enformasyon aygıtları görünmez bilgisayar görevi görecektir. Gömülü teknoloji, ağ oluşturma ölçeğinin inanılmaz derece genişlemesi anlamına gelir. Böylece sadece insanlar değil insanların müdahalesi olmadan da sinyal değiş tokuşu yapabilen nesneler de birbirine bağlanmış olacaktır. (nesnelerin interneti)

nesnelerden insan vücuduna ve beynine kadar her yerde yerleşik, aklımızın alabileceği en küçük çip, bilgisayar ve iletişim cihazlarını ortaya koyacaktır. Belki çipler insan hücrelerine bağlanacaktır. Böylece nanoteknoloji ve biyoteknoloji 21.yy ilk bölümünde birleşeceklerdir. Ağ oluşturma açısından minyatürleşme birbirine bağlanan olası eleman veya birimlerin giderek küçülmesi anlamına gelir. Yeni medya minyatürleştikçe araçlar daha kolay bulunacak ve her yere taşınacaktır. Sosyal ve medya ağları tamamen birbirine entegre olarak bu kitabın da ana temasını oluşturan ağ toplumunu oluşturacaktır.

GÜNCEL TEKNİK EĞİLİMLER

Tarihte ilk defa toplumdaki tüm aktiviteleri birbirine bağlayan tek bir iletişim altyapısına sahip olacağız. Çevrimiçi ve çevrimdışı iletişim her türlü birbirine bağlanacak.

5. Genişbant teknolojisi:

6. Bulut bilişim:

4. Mobil ve Kablosuz teknoloji:

Bu eğilim, bilgisayar ve internet kullanımını merkezsiz hale getiren diğer tüm eğilimlere terstir. Çünkü bulut bilişim, depolanan tüm verileri içeren merkezi sunucu bulutlarında merkezileştirir. Artık masaüstü bilgisayarlar yok olmakta ve bilgi işlem özelliğinden yoksun kalarak sadece internet tarayıcısı içermektedirler. Microsoft, Google, Yahoo gibi şirketler bulut depolama hizmeti vermektedir. Buradaki en büyük dezavantaj, şirketlerin ve bireysel kullanıcıların kendi verileri üzerindeki kontrollerini kısmen kaybetmeleridir.

1990’lardaki multimedya bilgisayar gücü, ve uygulamaları kademe kademe kablo ve ardından da hava aracılığıyla genişbant teknolojisiyle genişlemiştir. Genişbant teknolojisi bilgisayar ve ağların günlük kullanımda büyük bir etkiye sahiptir. 2000 senesinden sonra bilgisayar ve internetin günlük kullanımda iç içe geçmesi ve genişbantın her zaman açık olma özelliği ile, insanların artık bağlantı sürelerinin maliyetleri konusundaki endişeleri ortadan kalkmıştır. Bu bağlantıyı günde en az on farklı uygulama için kullanan “genişbant seçkinleri” kavramı ortaya çıkmıştır.

: veri iletiminde bilgisayar kabloları yerini mobil ya da diğer alanlarda kablosuz bağlantılara bırakmaktadır. Yüksek hızlı kablo bağlantılarına kıyasla kablosuz iletişimin kapasitesi hala sınırlıdır. Diğer bir kısıt ise havadaki frekansların yetersizliğidir.

Ağ Ekonomisinin özellikleri

Yeni bir ekonomi mi? Ağ ekonomisini, enformasyon ekonomisi ile birlikte tanımlar.

Enformasyon ekonomisinin en önemli özelliği enformasyonun bir deneyim malı olmasıdır. Bu malı almaya değer bulmak için faydalı bir enformasyon içermesi ya da birinin bu malın önceden tadına bakmış olması ve hakkında bir şeyler biliyor olması gerekir. Üretici, malı kaybetmeden alıcıya satıp gönderebilir bu sebeple enformasyon, özel bir üründür. Dijital biçimde olduğu için kopyalanması kolaydır. Buda bugün dijital ortamdaki fikri mülkiyet haklarının korunması tartışmalarını başlatmıştır.

Diğer özellikler ağ ekonomisine aittir; kısmen bağdaşık ve birbiriyle bağlantılı unsurlardan oluşan bir sistemdir. Ağlar cihazları (düğüm noktaları ve terminalleri), bağlantıları ve içerideki enformasyon akışlarını bir araya getirerek sistemler oluştururlar. Kullanıcılar, kullandıkları sistemleri değiştirmek istediklerinde “yüksek ürün değiştirme maliyeti” ödemek zorunda kalırlar. Örn: microsoft’tan apple’a geçmek tüm programların, dosyaların ve işletim becerilerinin değiştirilmesi anlamına gelir.

Bir diğer özellik ise, ağın dışsallığı kanununa ait olan ağın etkilerinin var olmasıdır. Örn: bir ağa ne kadar çok birim veya insan bağlanırsa ağ o kadar ucuz ve etkin hale gelir. Yeni bir iletişim aracı “yeterli çoğunluk” adı verilen aşamaya ulaştığında tüm potansiyel kullanıcılar o araca bağlanana kadar yayılmaktadır.

Platform rekabeti: İnternetin kontrolü için mücadele

İnternet üzerinde bir kontrol mücadelesi var ve bu mücadelenin tarafları olan şirketler var. Bunun son halkası ise tüketici.

Hacker saldırıları

Bu tarz saldırılar şu anda internetin kırılganlığı sebebiyle en sık karşılaşılan saldırı biçimidir.

Hackerlar genellikle hükümetlerin ve şirketlerin web sitelerine “Dağıtık Hizmet Aksatma” saldırısında bulunurlar. Bu saldırı türü şöyle işler; çoğunlukla fark edilmeyen, kötü amaçlı yazılımların bulaştığı ve birbirine bağlı binlerce bilgisayardan oluşan “botnet” ağının sürekli belirli bir siteye erişim sağlamaya çalışarak siteyi durma noktasına getirmesi.

Bu durumda “hacktivizm” terimi de kullanılmaktadır. İkinci sık rastlanan amaç ise, hackerların sitelerin güvenliklerinin kötü olduğunu vurgulamak istemeleridir.

Üçüncüsü ise; suç amaçlıdır. Şantaj, değerli bilgilerin yahut paraların çalınması gibi amaçlar olabilir.

İnternet bir demokrasi aracı mı?

1980’lerde ve 1990’larda İnternet’in yükselişi Berlin Duvarı, komünizm ve Üçüncü Dünya’daki diğer demokratik olmayan sistemlerin çöküşüyle aynı zamana denk gelir. O zamanlar demokratik muhalefet uluslararası uydu televizyonu, telefon, videokaset, faks ve bilgisayar gibi eski medyadan kaynaklanıyordu. İfade özgürlüğü için çok fazla potansiyele sahip internetin demokratik araçların zirve noktası olarak görülmesi şaşırtıcı değildir.

Demokratik bir araç olarak görülen internetin özellikleri:

1

4

Tek taraflı değil, interaktif bir araç

Herkes için eşit bir platform

2

5

Ürünleri çevrimiçi oluşturabileceğimiz bir ağ aracı

İzleyici, dinleyici ve kullanıcıyı katılımcıya çeviren aktif ve yaratıcı bir ortam

3

Bireysel kullanıcıların, politika ve medyanın merkezinde olan biteni saptayabilmesini sağlayan doğrudan bir araç

1. Enformasyon ve iletişim özgürlüğü

Kapsamı: vatandaşların enformasyon ve iletişim özgürlüğü demokratik devletlerin anayasaları ve insan hakları beyannamesi gibi uluslararası beyannamelerle belirlenir. Pek çok anayasada bu özgürlük, hükümetlerin sansür yasaklarıyla kısıtlanmıştır.

Bu özgürlük mutlak değildir. Enformasyon ve iletişim özgürlüğü hakkı birey ve devlet özerkliği söz konusu olduğunda mutlak değildir. Bireysel seviyede bir kişinin ifade özgürlüğü ve ifade alma özgürlüğü diğer bir kişinin özel hayatının gizliliği, güvenlik, kimlik, haysiyetini ve kişisel maddi çıkarlarının başladığı yerde sona erer.

2. Fikri mülkiyet hakları

Enformasyon ve iletişim özgürlüğü mülkiyet hakları ile çatışmaktadır. Bir açıdan insanlar enformasyonu kişisel çıkarlar için kullanılamayacak bir sosyal ürün olarak görmektedir. Öte yandan enformasyon modern ekonomide en önemli ekonomik ürünlerden biri haline gelmiştir.

Bilginin üretimi, dağıtımı ve kullanımına kıyasla daha büyük yatırım gerektirir. Bilgi maddi bir mal değildir bu sebeple herkes bilgiyi edinebilir ve ağlar da bunu destekler. Bilgi hem bireysel hem sosyal bir emeğin sonucudur ama ağlar bilgiyi ulaşılabilir kılar ve dolaşıma basitçe sokar.

Fikri mülkiyet hakları 3 temel parçadan oluşur: eser sahibinin hakkı, yayınlama ve ürünü çoğaltma yani telif hakkı, dağıtım hakkı.

3. Özel hayatın gizliliğinin korunması hakkı

Uluslararası seviyede özel hayatın gizliliği maddesine pek çok anayasada yer verilir. OECD ve Avrupa Konseyi tarafından 1980’de oluşturulan mevzuatın önemli 4 ilkesi şunlardır:

Kullanım kısıtlama ilkesi: verilen amaç için mümkün olan en az derecede kişisel verilerin toplanılması ve kullanılması.

Amacı spesifikleştirme ilkesi: Kişisel veriler sadece belirgin bir amaçla toplanıp işlenebilir.

Nitelik: kişisel veriler doğru, tam ve güncel olmalı. İyi korunmalı

Şeffaflık ve açıklık ilkesi: ilgili kişilerin kişisel verilerinin hangi amaçla toplandığı detaylıca açıklanmalı.

SOSYAL MEDYANIN TANIMI VE TÜRLERİ

Sosyal medya hem bireysel hem de sosyal dünyaları birbirine bağlar ve kişilerarası kitle iletişiminin bir bileşimini sunar.

Dijk’e göre sosyal medya bir şeylerin paylaşılmasını sağlayan internet uygulamalarıdır. Mesaj, fotoğraf, veri, metin vs. bu geniş mesaj çeşitliliği medya zenginliklerine göre ayrıştırılabilir. Örn: 3 boyutlu oyun avatarları, düz bir metinden daha zengin bir medya içeriğidir.

Ağ bireyselleşmesinin ifadesi olarak sosyal medya

Geribildirim alsalar da almasalar da tüm sosyal medya kullanıcılarının amacı sosyal olmaktır. Bunu ağ bireyselleşmesi olarak tanımlıyor Dijk. Sosyal medya bariz biçimde sosyal bir yönelime sahiptir. İnsanlar giderek daha da tek başına paylaşım yapmaktadır ancak çevrimiçi olarak coğrafi anlamda yayılmış ilişkiler kurabilirler. Tamamen sosyalleşebilirler.

Kişiler arası ve kitle iletişimi arasında kalan sosyal medya

Sosyal medyanın en çarpıcı özelliklerinden biri de kişiler arası ve kitle iletişimi arasındaki ayrımları belirsizleştirmesidir. Bir blog yazısı yayınlamanın ya da tweet yazmanın amacı kişisel bir günlük de olabilir, bir yayın yaratmakta olabilir.

Sosyal medyanın geciken ortaya çıkışı

Sosyal medyanın yükselmesi sürpriz değildir, esas olan yükselişin bu kadar uzun sürmüş olmasıdır. Bunun sebeplerinden ilki yeni bir araç olması ve onu öğrenmenin zamanla gerçekleşeceğidir. Sosyal medyanın yükselmesinin sebebi ise insanların ihtiyacına dayanmasıdır. Rogers’ın yeniliklerin yayılması teorisine göre sosyal medyanın mucitler tarafından yapılmış bir yenilik olması ve eski teknolojilere kıyasla pek çok avantajı vardır bu sebeple hızla yükselmiştir. Yükselişinin diğer sebebi ise ağların dışsallığı kanununa uymaktadır.

Dijital kültürün özellikleri

• Önceden programlama ve yaratıcılık: Yeni medya ve kültürel mirasın birleşiminin sunduğu sınırsız seçenekler, halk arasında potansiyel bir yaratıcılığı ortaya çıkarır. Halk kendi kreatif sanatsal çalışmalarını multimedyanın sağladığı imkanlarla üretebilir.

• Parçalanma ve kolaj: dijitalleşme analog kaynakların bitler ve baytlara teknik olarak bölünmesine neden olur. Etkileşimli müzik CD’leri kolaylıkla ayrılabilen ve üzerinde oynanabilen katmanlardan oluşur.

• Kullanıcı üretimi: dijitalleşme, kullanıcıların eser üretmelerini kolaylaştırır.

• Hızlanma: Dijitalleşme, enformasyon ve iletişim sinyallerinin üretimini, yayılmasını ve tüketimini büyük ölçüde arttırır. Donanımda “hızlı” anahtar bir kelime haline gelmiştir. Hızlı bilgisayar, hızlı modemler vs. bu da zamanın artık önemsizleştiği söylemini ortaya koymuştur ancak bu yanlıştır. Tam tersine zamanın önemi giderek radikalleşmektedir.

• Görselleştirme: Kültürel içeriğin sunumu için ekranların giderek daha çok kullanılmasının insanların algı ve kavrayışları üzerindeki etkisi doğrudandır. Artık ekranın bir iletişim aracı olarak yükselişi söz konusudur.

AĞLARIN STRATEJİK ÖZELLİKLERİ

• Erişim: Ağlar toplumumuzun sinir sistemi ve erişim sağlamak durumundayız. Erişim sahibi olmayanlar ikinci sınıf vatandaş olacaklar.
• Güvenlik: Sosyologların korkulu rüyası olan toplumun çöküşü belki de olası bir ihtimaldir. Ama öte yandan güvenliği bir bütün halinde koruma olasılığı da mevcuttur.
• Tasarım: Medya ağlarını oluşturmak örgütsel ve teknik tasarım gerektirir. İnsanlar sosyal ağ inşa ederken üzerine düşünürler.
• Kontrol: Gelecekteki özgürlük ve demokrasi için mücadele verildikçe bu mücadelenin sonuçları özel hayatın gizliliği ve ağ kullanıcılarının kişisel özerklik derecelerini belirleyecektir.
• Yasallık: Hukuktan ağ teknolojisinin yanlış kullanımına karşın bizi korumasını bekliyoruz ancak mevcut mevzuat başta olmak üzere yasalar teknoloji tarafından baltalanıyor. Kanun koyucuların ilk tepkisi çevrimdışı olanın çevrimiçinde de geçerli olduğu yönünde olmuştur.
• Kazanımlar: Ekonomik refah açısından yeni iletişim teknolojilerinin faydası olacak gibi görünüyor.
• İçerik: Aşırı enformasyon ağ toplumundaki en temel sorunlardan biri olacaktır.