Renesans

Renesans jest epoką otwierającą czasy nowożytne. Przepaść między "starą" a "nową" kulturą europejską jest wielka, ponieważ na przełomie XV / XVI wieku we Włoszech, a w XVI w. W innych częściach kontynentu, zmieniało się całkowicie myślenie człowieka, jego podejście do sztuki i tradycji filozoficznej i literackiej. Oczywiście zmiany te nie nastąpiły z dnia na dzień. Przełom idei jest procesem, na który składają się wydarzenia historyczne, sytuacja polityczna oraz zjawiska społeczne.

Geneza

Ezman z Rotterdamu

Filozof ten głosił, że teologiczne spekulacje i rozbudowane obrzędy są zbyteczne dla zbawienia człowieka, który powinien po prostu przestrzegać cnót ewangelicznych. Początkowo popierał reformację, z czsem jednak zraził się jej skłonnością do stanwienia własnych dogmatów. Erazm wskazywał na potrzebę toleracji, pokoju i zgody między różnymi chrześcijańskim wyznaniami. Uważał, że niedostatek rozsądku jest przeszkodą na drodze do osiągnięcia takiego idealnego stanu.

W traktacie Książę, napisanym w formie poradnika dla włady, Niccolo Machiavelli nakreślił wyrazistą i spokojną wizję ludzkiej natury. Podstawowym założeniem jest przekonanie, że w człowieku drzemie skłonność do zła co najmniej równa jego dązeniu do dobra. Rządzący musi brać ten fakt pod uwagę, jeśli jego działania mają być skuteczne, czyli korzystne dla państwa. Bezlitosna diagnoza moralnej strony człowieczeństwa stała się kamieniem obrazy dla póżniejszych moralistów, filozofów i teologów. Oni to ukuli terminem makawelizmu, oznaczający przebiegłe i podstepsne działanie, wykorzystujące dla osiągnięcia celu najgorsze ludzkie cechy.

Poglądy Mschiavellego

W renesansie rozwinęły się nowe poglądy dotyczące sztuki i statusu artysty. W ówczesnych trak- tatach można było przeczytać, że malarz w swoim dziele powołuje do życia zupelnie nowy świat. Doceniono rolę artysty, który przestał być anonimowy i teraz cieszył się uznaniem oraz sławą. Wielu renesansowych twórców to jednostki wybitne, niezwykle uzdolnione, jak Leonardo da Vinci - znakomity malarz, inżynier i uczony. W odrodzeniu zmienił się też krąg odbiorców sztuki. Obok dawnych protektorów artystów władców i duchowieństwa - pojawili się nowi mecenasi. Samo- rządy miejskie i patrycjuszowskie rody zamawiały budowle oraz pomniki, a kupcy i rzemieślnicy zaczęli kolekcjonować obrazy.

Sztuka

Nurt ten narodził się we Włoszech. Jego przedstawicielom, którzy często odwoływali się do dorobku kultury antycznej, przyświecała idea wszechstronnego rozwoju ludzkich zdolności. Humanistów łączyło przekonanie o wielkości i godności człowieka jako istoty wolnej i twórczej, krztałtyjącej swój los, a także własne otoczenie. Składały się na nią propagandowanie indywizualizmu i utrwalanie poczucia społecznych obowiązków, upowszechnianie postawy refleksyjnej i pochwała światowej aktywności. Z tych idei wyrastał renesansowy antropocentryzm. Filologię uznawno za królową nauk.

Humanizm

JAN KOCHANOWSKI

• "Czego chcesz od nas, Panie..."
• "Odprawa posłów greckich"

Twórcy

Jest to ruch dożący do życia religijnego. Zaczęła się od konfliktu społecznego, poitycznego, a także przede wszystkim kryzysem Kościoła katoickiego.

Pismo Święte jest najważniejszą ideą ruchu reformacyjnego. Było to jedne źródło objawinia. Protestanci mówili, że każdy człowiek powinien przeczytać Biblię, ponieważ poprzez przeczytanie można zbliżyć się do Boga. Odrzucali pośrednictwo kapłanów w rodze do zbawinia. Podważyli tym samym dotychczasową rolę kościoła. Nie zaakceptowali również kultu maryjnym i świętych. Reformacji toważyszyło ożywienie był m.in. rowój piśmiennictwa. Stanowi on jeden z najistotniejszych czynników kształtujących renesansową klturę.

Reformacja