СПБ 3-лекция

Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезіндегі заңдылық

Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасы Конституциясының және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінің талаптары дәл орындалған жағдайда жүзеге асырылады.

Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау

• Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының заңдарына, халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделері сақталған кезде жүзеге асырылады.
• Адамның құқықтары мен бостандықтарын уақытша шектеуді талап ететін сот-сараптамалық зерттеулер заңда белгіленген негіздер мен тәртіп бойынша ғана жүргізіледі.
• Сот сараптамасы органының немесе сот сарапшысының әрекеттері (әрекетсіздігі) адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін не заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін шектеуге әкелді деп пайымдайтын адам көрсетілген әрекеттерге (әрекетсіздікке) заңда белгіленген тәртіппен шағым жасауға құқылы.

Сот сарапшысының тәуелсіздігі

• Сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшысы сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға), сот сараптамасы органының басшысына және басқа да Сот сарапшысы өзінің арнайы ғылыми біліміне сәйкес жүргізілген зерттеулердің нәтижелері негізінде өз атынан қорытынды береді.
• Сот сарапшысы ғылыми-техникалық құралдарды, зерттеу әдістері мен әдістемелерін таңдауда дербес болады, олардың жол берілуі Заңмен айқындалады.
• Сот сарапшысына құқыққа сыйымсыз ықпал етуге және оның заңды қызметіне кедергі жасауға жол берілмейді және заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Сот-сараптамалық зерттеулердің жан-жақтылығы, толықтығы, объективтілігі және ғылыми негізділігі

• Сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшысы арнаулы ғылыми білімге негізделген объектілерді жан-жақты, толық және объективті зерттеу үшін барлық шараларды қолдануға міндетті.
• Сарапшының қорытындысы жалпы қабылданған Ғылыми және практикалық деректер негізінде қорытындылардың негізділігі мен анықтығын тексеруге мүмкіндік беретін ережелерге негізделуге тиіс.

Сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер мен әдістемелерді пайдалануға жол беру

Сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер мен әдістемелерді қолдануға, егер олар:

• заңда тікелей көзделсе немесе оның нормалары мен қағидаттарына қайшы келмесе;
• ғылыми тұрғыдан бай;
• іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз етеді;
• қауіпсіз.

2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшысы Қазақстан Республикасының сот-сараптамалық зерттеулер Әдістемелерінің мемлекеттік тізіліміне енгізілген әдістемелерді қолданады. Өзге әдістемелерді қолдануға, егер олар осы баптың 1-тармағының талаптарын қанағаттандырса, жол беріледі. Бұл ретте оларды қолданудың ғылыми негіздемесі сарапшының қорытындысында келтірілуге тиіс.

Сот сарапшысының этикасын сақтау

Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде сот сарапшысы сот сарапшысының әдеп кодексін сақтауға міндетті.

Сот-сараптама қызметінің міндеті қылмыстық, азаматтық істер бойынша, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша сот сараптамасын жүргізуді қамтамасыз ету болып табылады.

• 19 Сот сараптамасы институты жұмыс істейді;
• Филиалдарда криминалистикалық, арнайы, химиялық және медициналық бағыттағы 57 сараптамалық мамандық бойынша сот сараптамасының 30 түрі жүргізіледі.

Сараптамаға келіп түскен материалдарды басшы олар келіп түскен күні қарайды және сараптама жүргізу үшін сот сарапшысына береді.

Сараптамалар мынадай жағдайларды қоспағанда, арнайы жабдықталған үй-жайда жүргізіледі:сот талқылауы процесінде сараптамалық зерттеулер жүргізу қажеттілігі;объектілерді олардың үлкен көлемдеріне не сараптамалық зерттеуге жататын материалдардың ерекшелігіне байланысты ұсынудың мүмкін еместігі.

Сараптаманы арнайы жабдықталған үй-жайдан тыс жүргізген кезде сараптаманы тағайындаған орган (адам) сарапшыны объектілердің орналасқан жеріне жеткізуді, оларға кедергісіз қол жеткізуді және сараптамалық зерттеу жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етеді.

Сарапшы өзіне тапсырылған сараптаманы іс жүргізуге қабылдап, ұсынылған материалдар мен зерттеу объектілерін зерделейді және оның алдына қойылған мәселелер бойынша қорытынды беру үшін олардың жарамдылығы мен жеткіліктілігіне көз жеткізеді.Сараптама жүргізу үшін ұсынылған материалдар жеткіліксіз немесе жарамсыз болған кезде сарапшы жетекшімен келісім бойынша сараптама жүргізуге қабылданған кезден бастап сараптама тағайындаған органға (адамға) қосымша материалдарды үш тәулік ішінде, ал көп объектілі сараптамалар бойынша бес тәулік ішінде ұсыну қажеттігі туралы өтінішхат береді.Сараптама тағайындаған орган (адам) өтінішхатты қанағаттандырғанға дейін сараптама жүргізу Заңда белгіленген мерзімдер шегінде тоқтатыла тұрады.

Егер сараптама жүргізу үшін отыз тәуліктен асатын мерзім талап етілсе, онда сарапшы үш тәулік ішінде іс материалдарымен алдын ала танысқаннан және ол сараптама жүргізу үшін қажетті уақыттың тиісті есебін ұсынғаннан кейін аумақтық бөлімшенің басшысы сараптама тағайындаған органға (адамға) себептерін көрсете отырып, сараптама жүргізу мерзімін ұзарту туралы уәжді өтініш жібереді.Өтінішхатты сараптаманы тағайындаған орган (адам) қанағаттандырмаған жағдайда, аумақтық бөлімшенің басшысы басқа аумақтық бөлімшелердің сарапшыларын тарта отырып, сараптама жүргізуді ұйымдастырады.

Сараптама жүргізу мерзімі сараптама жүргізуге келіп түскен материалдар тіркелген күннен бастап есептеледі. Сараптама жүргізу мерзімі оны сот сараптамасы органының кеңсесіне тапсырған кезде аяқталады. Егер сараптама жүргізу мерзімінің аяқталуы жұмыс істемейтін күнге тура келсе, келесі жұмыс күні мерзімнің аяқталған күні болып есептеледі.