motyw śmierci w średniowieczu

Czarna śmierć

Czarna śmierć to nazwa pandemii dżumy odpowiedzialnej za kilkadziesiąt milionów zgonów. Dotarła do Europy pod koniec lat czterdziestych XIV wieku, zabijając około 25 mln osób, co stanowiło jedną trzecią ówczesnej ludności kontynentu.

Czarna śmierć

Egzekucje

W zafascynowanym śmiercią średniowieczu, najbardziej upragnioną formę rozrywki stanowiło... oglądanie publicznych egzekucji skazańców. Miażdżenie, palenie, topienie, gotowanie żywcem i nabijanie na pal…

Egzekucje

Życie - etap przejściowy

Bóg w średniowieczu stanowił najdoskonalsze dobro, ale był też ukazywany jako surowy, niedostępny i oceniający. Z poczucia małości, marności człowieka (,,vanitas vanitatum et omnia vanitas") i świadomości przemijania (,,memento mori'') powstała koncepcja czasu ziemskiego, który stanowi tylko drogę do upragnionego życia wiecznego. Do niczego nie należało więc przywiązywać większej wartości, gdyż nietrwałość i ulotność to jedyna stała cecha wszystkiego, co ziemskie.

Życie - etap przejściowy

Danse macabre

Danse macabre to średniowieczna alegoria ukazująca nieuniknioność oraz uniwersalność śmierci. Najczęściej przedstawiana była ona jako koło lub korowód taneczny, w którym między ludźmi reprezentującymi różne warstwy społeczne pojawiały się szkielety. W stanowym społeczeństwie jednakowość wobec śmierci mogła być pocieszająca dla biednych i cierpiących. Stanowiła ona swego rodzaju zapowiedź przyszłej równości – zniesienia ziemskich podziałów.

danse macabre

Trup kobiecy

trup kobiecy

„Trzy wieki kobiety i śmierć” to najbardziej znany obraz Hansa Baldunga Greena. Tematem jest symboliczny obraz wieku, młodości i starości, piękna i więdnięcia ludzkiego ciała. Przedstawione alegorie figur kobiecych każą nam myśleć o przemijalności i bezwzględności czasu: Dzieciństwo w postaci dziecka, kwitnąca Młodość, potem wychudzona Starość i wreszcie Śmierć jako nieboszczka z klepsydrą.

szkielet z łukiem lub kosą

uzbrojony szkielet

Jeździec galopujący po stosach ciał

jeździec

Ars moriendi

ars moriendi

Ars moriendi [łac., ‘sztuka umierania’] to gatunek literatury religijno-moralizatorskiej, będący zbiorem rozważań, wskazówek i napomnień służących przygotowaniu się człowieka na przyjęcie śmierci; bardzo rozpowszechniony w okresie późnego średniowiecza. Łączył zazwyczaj wykład zasad wiary, naukę o spowiedzi, wzory zachowania się w godzinie śmierci z rozważaniami ascetyczno-mistycznymi. Tekstowi towarzyszył często materiał ilustracyjny, m.in. alegoryczne wyobrażenie walki między wysłannikami nieba i piekła o duszę człowieka.

Danse macabre

Wcześniej wspomniany motyw danse macabre (łac. taniec śmierci), czyli wyobrażenie korowodu ludzi różnych stanów prowadzonych przez śmierć, występował nie tylko w średniowiecznej sztuce, ale też literaturze. W utworach pochylano się nad nieuchronnością śmierci oraz równością każdego wobec niej. Przykładem jest niewątpliwie słynna ,,Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią".

danse macabre

Memento mori

Memento mori (łac. pamiętaj o śmierci) było sentencją używaną przez średniowiecznych mnichów jako pozdrowienie; miała stanowić przypomnienie o tym, że śmierć stanowi nieunikniony kres ulotnego życia człowieka. Wywodzi się z biblijnej Księgi Eklezjasty: ,,Memor esto quoniam mors non tardat.'' – ,,Pamiętaj: śmierć się nie ociąga.'' (Liber Eclesiasticus, 14, 12). W średniowieczu przepełnionym widokami martwych ciał, memento mori stało się wyjątkowo rozpowszechnionym motywem literackim.

memento mori