Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
Radioizotopy W Terapii
10
Radioizotopy W Terapii
Technik Elektroradiolog
28/10/2023
Witold Bieliński
Podstawy
Fizyczne
Radioizotopy w terapii działają na zasadzie promieniowania jonizującego, które może uszkadzać lub niszczyć komórki w organizmach ludzkich. Promieniowanie jonizujące składa się z cząstek lub fotonów o wystarczająco wysokiej energii, aby usuwać elektrony z atomów i molekuł, co prowadzi do powstawania jonów oraz uszkodzenia komórek na poziomie molekularnym. Działanie radioizotopów w terapii jest związane z ich zdolnością do emisji promieniowania jonizującego.
Oto kilka kluczowych kwestii związanych z działaniem radioizotopów w terapii:
Kluczowe
Kwestie
Rozpad promieniotwórczy
Radioizotopy to izotopy pierwiastków chemicznych, które są niestabilne i ulegają rozpadowi promieniotwórczemu. W trakcie rozpadu emitują promieniowanie, które może mieć różne właściwości, takie jak promieniowanie alfa, beta, czy gamma.
Rozpad Promieniotwórczy
Alfa
Promieniowanie Alfa
Promieniowanie alfa to rodzaj promieniowania jonizującego, które składa się z jąder helu (z dwoma neutronami i dwoma protonami). Promieniowanie to jest stosunkowo słabo przenikliwe i może zostać zatrzymane przez nawet kartkę papieru lub warstwę ubrania. Jednak gdy jądra alfa oddziałują z materiałem, w który wnikają, mogą powodować znaczne uszkodzenia biologiczne i materiałowe, ponieważ mają dużą energię i zdolność do jonizacji, czyli usuwania elektronów z atomów, co może prowadzić do zmian w strukturze materiału lub uszkodzeń w organizmach żywych. Promieniowanie alfa jest często emitowane przez niektóre pierwiastki radioaktywne, takie jak rad, polon i uran.
Beta
Promieniowanie Beta
Promieniowanie beta to rodzaj promieniowania jonizującego, które składa się z szybko poruszających się elektronów (beta minus, oznaczane jako β-) lub pozytonów (beta plus, oznaczane jako β+). Promieniowanie beta jest bardziej przenikliwe niż promieniowanie alfa, ale wciąż ma zdolność do jonizacji, czyli usuwania elektronów z atomów, co może prowadzić do zmian w materiale lub uszkodzeń biologicznych. Promieniowanie beta występuje w wyniku procesów radioaktywnego rozpadu niektórych jąder atomowych, takich jak jod-131 czy węgiel-14. Może być wykorzystywane w medycynie, na przykład w terapii promieniowaniem, lub w naukach przy badaniach radioaktywności.
Gamma
Promieniowanie Gamma
Promieniowanie gamma to wysokoenergetyczne promieniowanie elektromagnetyczne o charakterze fal elektromagnetycznych. Jest to rodzaj promieniowania jonizującego, które nie składa się z cząstek ani jąder atomowych, ale jest wynikiem zmian w jądrach atomowych. Promieniowanie gamma ma bardzo dużą przenikalność i jest trudne do zatrzymania, dlatego może przenikać przez różne materiały, w tym przez ciała ludzkie. Jest to promieniowanie wykorzystywane w medycynie do diagnostyki (np. w tomografii komputerowej) i terapii, a także w badaniach naukowych. Jednakże jego wystawienie na dłuższy czas lub w dużych ilościach może być niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ może powodować uszkodzenia tkanek i zmiany w materiałach.
Terapia
Wykorzystanie w leczeniu nowotworów
Radioizotopy są wykorzystywane w terapii nowotworów jako forma radioterapii. Mogą być stosowane zarówno w celu zmniejszenia objawów nowotworu, jak i w celu wyleczenia pacjenta. Radioterapia może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi metodami leczenia nowotworów, takimi jak chirurgia czy chemioterapia.
Celowanie w komórki nowotworowe
W terapii radioizotopowej, radioizotopy są często przygotowywane tak, aby mogły być przyłączone lub skoncentrowane w określonych obszarach ciała, zwłaszcza w tkankach nowotworowych. Może to być osiągnięte poprzez podanie radiofarmaceutyku, który jest związkami chemicznymi zawierającymi radioaktywne izotopy, które są skierowane na konkretne komórki nowotworowe.
Czym jest radiofarmaceutyk ?
Połączenie radioizotopu z tzw. "znacznikiem" (inaczej nazywanym także nośnikiem lub ligandem) ma na celu stworzenie radiofarmaceutyku. Radiofarmaceutyk jest substancją, która zawiera radioizotop oraz znacznik, który pozwala na skierowanie radioizotopu do określonego miejsca w organizmie, na przykład do konkretnego narządu lub tkanki. Działanie tego połączenia jest kluczowe w medycynie nuklearnej, gdzie używa się radiofarmaceutyków do diagnostyki i terapii.
Radioizotop w radiofarmaceutyku dostarcza promieniowanie, które może być wykorzystane w celach diagnostycznych lub terapeutycznych, podczas gdy znacznik ma za zadanie "znaczyć" konkretne miejsce w organizmie, gdzie radioizotop ma działać. Ostateczny efekt połączenia radioizotopu i znacznika zależy od celu zastosowania radiofarmaceutyku
Wniosek: Połączenie radioizotopu z odpowiednio dobranym znacznikiem w radiofarmaceutyku jest kluczowe, aby umożliwić celowane działanie radioizotopu w organizmie pacjenta, bez konieczności oddziaływania na zdrowe tkanki. Dzięki temu możliwe jest zarówno bezpieczne badanie pacjentów, jak i efektywne leczenie różnych schorzeń.
Diagnostyka
Monitorowanie terapii
Radioizotopy można również wykorzystać do monitorowania terapii. Po podaniu pacjentowi radiofarmaceutyku emitującego promieniowanie, można wykorzystać obrazowanie medyczne, takie jak tomografia komputerowa (CT) lub pozytonowa tomografia emisyjna (PET), do śledzenia rozprzestrzeniania się substancji w organizmach pacjentów i oceny skuteczności terapii.
Co to jest scyntografia?
W obrazowaniu stosowanym w medycynie nuklearnej wykorzystywane jest promieniowanie gamma, czyli wysokoenergetyczna forma promieniowania elektromagnetycznego. Badanie scyntygraficzne rozpoczyna się od podania pacjentowi – najczęściej drogą dożylną, rzadziej doustnie lub wziewnie – niewielkiej dawki izotopów promieniotwórczych (tzw. radioznaczników).
"Scyntygrafię kości wykonuje się głównie przy użyciu związków znakowanych technetem-99m o stosunkowo krótkim okresie półtrwania. Związki te są wbudowywane w tkankę narządu i umożliwiają jej zobrazowanie. Przykładowe zastosowania scyntygrafii w obrazowaniu układu kostnego obejmują: podejrzenie zapalenia kości, nowotwory – zarówno pierwotne, jak i przerzutowe, zaburzenia metabolizmu wapnia i niektóre urazy" – wyjaśnia dr hab. n. med. Rafał Czepczyński.
Wskazania
Radioizotopy są wykorzystywane w terapii medycznej w celu leczenia różnych schorzeń. Poniżej przedstawiam niektóre z głównych wskazań do użycia radioizotopów w terapii :
Wskazania
Przykłady
Leczenie nowotworów:
Radioizotopy mogą być stosowane do leczenia nowotworów, zarówno jako terapia pierwotna, jak i uzupełniająca. Radioterapia wykorzystuje radioaktywne źródła do napromieniania zmienionych komórek nowotworowych, niszcząc je lub hamując ich wzrost.
Leczenie nadczynności tarczycy:
Radiojod (jod-131) jest często stosowany w leczeniu nadczynności tarczycy. Jod-131 jest chłoniony przez gruczoł tarczowy i niszczy nadmiernie aktywne tkanki tarczycy.
Leczenie schorzeń tarczycy:
Radioizotopy mogą być stosowane do leczenia niektórych schorzeń tarczycy, takich jak wole guzkowe lub tarczycowa choroba Gravesa.
Terapia bólu kostnego:
W przypadku przerzutów nowotworowych do kości radioizotopy mogą być wykorzystywane do łagodzenia bólu i zmniejszenia rozrostu nowotworu w tkankach kostnych.
Terapia reumatoidalnego zapalenia stawów:
Radioterapia może być stosowana w leczeniu zapalnych chorób stawów, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, w celu zmniejszenia stanu zapalnego i bólu.
Leczenie przeciwciał monoklonalnych:
Radioizotopy mogą być przyłączane do przeciwciał monoklonalnych, co umożliwia precyzyjne dostarczenie terapii do konkretnych komórek nowotworowych.
Leczenie bólu nowotworowego:
Radioizotopy, takie jak samar-153 lub lutet-177, mogą być wykorzystywane w leczeniu bólu związanego z przerzutami nowotworowymi.
Terapia w chorobach autoimmunologicznych:
Radioizotopy mogą być używane w leczeniu niektórych chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy.
Przeciwskazania
Istnieje kilka przeciwwskazań do przeprowadzenia terapii radioizotopowej.
Oto niektóre z potencjalnych przeciwwskazań:
Przykłady
Ciąża i karmienie piersią:
Kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny poddawać się terapii radioizotopowej ze względu na ryzyko uszkodzenia tarczycy u rozwijającego się płodu lub noworodka.
Młodszy wiek:
Terapia radiojodowa jest rzadko stosowana u dzieci i młodzieży ze względu na ryzyko uszkodzenia tkanek i narządów w trakcie rozwoju.
Nie zaleca się tego leczenia poniżej 5 roku życia. Terapia radioizotopowa nie powinna być też pierwszym wyborem w przypadku młodych osoób.
Choroby nerek:
Osoby z zaawansowanymi chorobami nerek mogą mieć trudności z wydalaniem radioizotopów z organizmu, co może prowadzić do zwiększonego ryzyka uszkodzenia nerek.
Ciężka niewydolność serca:
Osoby z ciężką niewydolnością serca mogą mieć trudności z tolerowaniem terapii radiojodowej ze względu na obciążenie serca i ryzyko nasilenia objawów niewydolności serca.
Wcześniejsza terapia radioterapeutyczna:
Osoby, które wcześniej były leczone radioterapią w okolicach szyi lub tarczycy, mogą mieć zwiększone ryzyko uszkodzenia tkanek w wyniku kolejnej terapii radiojodowej.
Wrażliwość na jod:
Osoby uczulone na jod lub mające w przeszłości reakcje alergiczne na jod mogą mieć problemy z tolerowaniem terapii radiojodowej.
Zawodowa lub społeczna izolacja:
Terapia radioizotopowa wymaga okresowej izolacji, ponieważ pacjenci stają się źródłem promieniowania. Osoby, które nie mogą lub nie chcą przestrzegać zaleceń dotyczących izolacji, nie są odpowiednimi kandydatami do tej terapii.
Powikłania
Chociaż terapia radioizotopowa to skuteczna metoda, może wiązać się z pewnymi potencjalnymi powikłaniami i ryzykiem. Poniżej znajdują się niektóre z potencjalnych powikłań związanych z terapią radioizotopową:
Przykłady
Nudności i wymioty:
Niektórzy pacjenci mogą doświadczać nudności i wymiotów po terapii radioizotopowej.
Zmiany skórne:
W obszarze leczenia może dojść do reakcji skórnych, takich jak rumień, obrzęk, ból czy złuszczanie skóry.
Uszkodzenie tkanek zdrowych:
Radioizotopy emitują promieniowanie, które niszczy zarówno komórki nowotworowe, jak i zdrowe tkanki. Może to prowadzić do uszkodzenia tkanek w okolicy nowotworu, co może powodować różne objawy uboczne, w zależności od obszaru leczenia.
Reakcje alergiczne:
W rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje alergiczne na radioizotopy używane w terapii.
Obniżenie liczby krwinek czerwonych, białych i płytek krwi:
Terapia radioizotopowa może wpływać na produkcję krwinek i prowadzić do niedokrwistości, osłabienia układu odpornościowego oraz zwiększonej skłonności do krwawienia.
Zmiany w funkcji narządów:
Leczenie radioizotopowe narządów wewnętrznych, takich jak tarczyca, może wpłynąć na ich funkcję. Może to prowadzić do niedoczynności lub nadczynności tarczycy, wymagającej dalszego leczenia.
Uszkodzenie narządów wewnętrznych:
Jeśli terapia radioizotopowa jest używana do leczenia guzów w narządach wewnętrznych, istnieje ryzyko uszkodzenia tkanek tych narządów.
Ryzyko wtórnego nowotworu:
Promieniowanie używane w terapii radioizotopowej może zwiększyć ryzyko wystąpienia nowego nowotworu w przyszłości.
Długotrwałe skutki uboczne:
Niektóre skutki uboczne terapii radioizotopowej mogą występować długotrwale i wpływać na jakość życia pacjenta.
Promieniowanie dla otoczenia:
Osoby, które poddawane są terapii radioizotopowej, mogą w niektórym stopniu emitować promieniowanie do otoczenia, co wymaga ostrożności i izolacji.
Śmierć
Niestety w przypadku terapii radioizotopowej, śmierć może być jednym z potencjalnych, ale rzadko występujących, powikłań. To jest poważne i potencjalne ryzyko, szczególnie w przypadku bardzo agresywnych i zaawansowanych nowotworów lub w sytuacjach, w których terapia radioizotopowa jest stosowana w obliczu już znacznego osłabienia organizmu pacjenta. Jednak należy podkreślić, że w większości przypadków terapia radioizotopowa jest stosunkowo bezpieczna i jest stosowana w celu wydłużenia i poprawy jakości życia pacjentów z nowotworami.
Bibliografia
Źródła Informacji :
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172273,wskazania-i-przeciwwskazania-do-badan-izotopowych - 25.10.2023
- https://www.szpital.lublin.pl/diagnostyka-rehabilitacja/diagnostyka-al-krasnicka-100/225-zaklad-medycyny-nuklearnej.html - 27.10.2023
- https://www.zwrotnikraka.pl/scyntygrafia-na-czym-polega-badanie-przygotowanie/
- https://gammamed.pl/leczenie/ - 26.10.2023
- https://www.czd.pl/upload/pages/181/attachments/informacja-o-leczeniu-nadczynnosci-tarczycy-u-dzieci-i-131.pdf - 25.10.2023
- https://cozl.eu/pacjent/oddzialy-szpitalne/oddzial-endokrynologiczny/kwalifikacja-do-terapii-oraz-terapia-lagodnych-chorob-tarczycy-za-pomoca-jodu-promieniotworczego - 25.10.2023
- https://www.zwrotnikraka.pl/skutki-uboczne-radioterapii/ - 26.10.2023