Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii
1,065
Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii
Historia
Przez wieki ustrój Anglii, a potem od 1707 r. Wielkiej Brytanii, ewoluował - od monarchii ze znacznymi uprawnieniami króla, przez próby absolutyzmu aż po obecna dziś dominację parlamentu. Zmiany te wiazały się zawsze z wydarzeniami historycznymi w tle i starciem na linii parlament-monarcha.
Historia
Heptarchia i zjednoczenie Anglii
Absolutyzm, wojna domowa i republika
Okres imperialny (XIX w.)
Restauracja monarchii i ograniczenie króla
Przejście do monarchii stanowej, zmiany na tronie
Współczesne rządy gabinetowe
Imperium Brytyjskie
Imperium Brytyjskie
Zjednoczone Królestwo w 1922 r. u szczytu swojej potęgi terytorialnej było największym państwem w historii. Może być też uznane za najpotężniejsze imperium w historii ludzkości (żadne wcześniej ani potem nie miało takiej przewagi nad pozostałą częścią świata).
Obejmowało ono wtedy wraz z dominiami ponad 33,2 mln km kwadratowych, czyli 2 razy tyle co Rosja obecnie.
Podstawy ustroju
Podstawy
Wielka Brytania, choć jest formalnie monarchią, od kilkuset lat ogranicza rolę monarchy do symbolicznych kwestii. Ustrój charakteryzuje się silną rolą parlamentu i dominacją nad nim rządu - tzw. "model westminerski".
Egzekutywa: dualistyczna - z wyraźna dominacją rządu nad monarchą, a wobec legislatywy - nad parlamentem.
Zjednoczone Królestwo jest państwem unitarnym, ale zdecentralizowanym - od niedawna poszczególne części maja autonomię i swoje parlamenty, np. Szkocja.
Większość byłych kolonii brytyjskich należy razem z Brytanią
do Wspólnoty Narodów.
Zwyczaj i prawo
W Wielkiej Brytanii bardzo istotną rolę odgrywa od wieków prawo zwyczajowe wynikające z tradycji, dawne akty ustanowione na mocy porozumień króla i parlamentu, a także precedensy ustanawiane przez wyroki sądów.
Historia
Początki
Pierwsze akty
Jeden z pierwszych aktów prawnych niezwykle ważny dla Brytyjczyków. Wydany w 1215 r. stworzył podwaliny pod parlamentaryzm angielski, ograniczył prawo króla do nakładania podatków, wprowadził zakaz karania feudałów bez wyroku sądowego (nietykalność osobista) i przyznał prawo oporu wobec króla dla arystokracji angielskiej.
Zaledwie półtora wieku później (1377 r.) Izba Gmin zyskała też prawo do impeachmentu wobec doradców królewskich - tj. usunięcia ich z urzędu przez skargę do Izby Lordów.
Inne źródła
Inne źródła
Kolejne kluczowe akty prawne dla ustroju Wielkiej Brytanii, obowiązujące do dziś, to:
- Habeas Corpus Act (1679 r.) - rozszerzenie nietykalności osobistej na wszystkich obywateli
- Bill of Rights (1689 r.) - znaczne ograniczenia praw króla - de facto poddanie króla kontroli parlamentu
- Act of Settlement (1701 r.) - prawa dziedziczenia tronu, kontrasygnata ministrów
- późniejsze ustawy, szczególnie Parliament Act (1911 r.) - znaczące ograniczenie kompetencji Izby Lordów
Konstytucja
Wielka Brytania ma konstytucję, lecz nie ujętą, jak w większości innych państw, jednym lub kilkoma aktami prawnymi, lecz całym szeregiem najważniejszych praw i konwenansów powstałych na przestrzeni historii Anglii już od 1215 roku (w slajdzie wcześniej).
Najnowsze akty prawne z XX wieku mimo długiej tradycji dominacji parlamentu zmieniły nieco tor konstytucyjnych ram ustroju Brytanii - od tego czasu rząd zyskał dominację nad parlamentem.
Monarcha i rząd
Prerogatywy królewskie
Rodzina królewska
Monarcha i rząd
Premier
Gabinet
Stosunki wewnątrz egzekutywy kształtują wyraźną dominację rządu (Gabinetu) i symboliczną rolę monarchy, ograniczoną do funkcji reprezentacyjnych.
Kompetencje króla
Monarcha ma ograniczone prawa, polegają one głównie na zatwierdzaniu aktów wydanych przez Parlament. Odpowiedzialność za nie ponoszą jego ministrowie - obowiązuje kontrasygnata.
Monarcha ma inne prerogatywy, ale od wielu lat przyjęło się, iż korzysta z nich tylko na wniosek premiera (czyli w praktyce nie może sprzeciwić się rządowi).
Są to m.in: naczelne dowództwo nad armią, prawo łaski, mianowanie oficerów i wyższych urzędników, przyjmowanie dyplomatów. Monarcha jest też głową Kościoła anglikańskiego.
Ostatni raz monarcha użył prawa weta na początku XVIII wieku, zaś prerogatywy do rozwiązania Parlamentu - w 1831 roku (król Wilhelm IV).
Rodzina królewska
Obecnie panującą dynastią jest w Wielkiej Brytanii od 1901 r. dynastia sasko-koburska (von Sachsen-Coburg-Gotha), od 1914 r. przemianowana na Windsor.
W 2013 r. zniesiono pierwszeństwo męskiego potomka gdy ma starsze żeńskie rodzeństwo.
Pierwsi w "kolejce" do tronu są obecnie:
1. Karol, książę Walii
2. Wilhelm, książę Cambridge
3. Jerzy z Cambridge (syn Wilhelma)
Rodzina królewska
Gabinet
Główny organ władzy wykonawczej, działa w imieniu monarchy. Wyrósł z tradycji niegdysiejszej Tajnej Rady.
Składa się z premiera i jego ministrów, w liczbie około 20. Funkcję premiera obejmuje lider partii zwycięskiej w wyborach do Izby Gmin.
Rząd to w Wielkiej Brytanii znacznie szersze pojęcie
Po objęciu stanowiska premier jest odporny na większość zagrożeń ze strony parlamentu i nie ponosi tak szerokiej odpowiedzialności politycznej, jak szefowie gabinetów w innych państwach np. w Polsce.
Rząd ponosi w Brytanii solidarną odpowiedzialność przed parlamentem - tj. jako całość. Istnieje też jednostkowa odpowiedzialność polityczna ministrów.
Gabinet
Gabinet cieni
To z Wielkiej Brytanii wywodzi się instytucja zwana "gabinetem cieni". W ramach brytyjskiego systemu opozycja tworzy własną propozycję gabinetu, monarcha mianuje też lidera największej opozycyjnej partii oficjalnie Liderem Opozycji Jej Królewskiej Mości.
Gabinet cieni proponuje alternatywne projekty ustaw w parlamencie, stale prowadzi "politykę widmo" i jest w ciągłej gotowości do przejęcia władzy - oczywiście w przypadku wygranej w kolejnych wyborach.
Gabinet cieni
Parlament
Brytyjski parlament to najstarszy zinstytucjonalizowany parlament z obecnie istniejących państw świata.
Zorganizowany jest jako bikameralny, to znaczy podzielony na dwie izby - wyższą i niższą.
Samo słowo "parlament", jak większość obecnych rozwiązań i określeń ustrojowych państw republikańskich, wywodzi się z angielskiej tradycji ustrojowej.
Do dziś obowiązują w nim bardzo staroświeckie konwenanse w trakcie obrad, jak np. okrzyki ("Aye" i "Nay" - zależnie od poparcia lub sprzeciwu wobec mówiącego).
Parlament
Struktura
Izba niższa to Izba Gmin (House of Commons) a izba wyższa to Izba Lordów (House of Lords).
Naczelną rolę sprawuje Izba Gmin. W jej skład wchodzi 650 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych.
Jej obradom przewodzi spiker, wybrany przez Izbę, a w okresie wyborczym "Ojciec Izby" (deputowany o najdłuższym stażu).
Izba Lordów nie jest organem kadencyjnym, skład jest dobierany na zasadzie mianowania i dziedzicznego urzędu. Dzieli się na parów dziedzicznych i dożywotnich, liczy ponad 800 członków i składa się także z duchowieństwa.
Struktura
Wybór
Jedynie Izba Gmin jest izbą wybieraną w wyborach powszechnych przez obywateli Zjednoczonego Królestwa.
Są one czteroprzymiotnikowe i przeprowadzane w jednomandatowych okręgach wyborczych.
Kadencja Izby Gmin nie jest sztywna, ale ma górny limit pełnionych mandatów w trakcie jednej kadencji - jest to 5 lat.
Czynne prawo wyborcze ma każdy Brytyjczyk, który ukończył 18 lat, zaś kandydować na deputowanego może każdy Brytyjczyk od 21 roku życia, pod warunkiem zgromadzenia 10 głosów poparcia i wpłacenia kaucji.
Wybór
Kompetencje
Partia zwycięska (rządząca) tworzy Rząd Jej Królewskiej Mości i formuje po wyborach Gabinet.
Opozycja funkcjonuje w ramach Opozycji Jej Królewskiej Mości.
Izba Gmin posiada wyłączną inicjatywę ustawodawczą (tj. jej deputowani) i ma funkcję kontrolną. Jest związana z urzędem Kontrolera i Audytora Generalnego - kierującego organami kontroli finansowej państwa.
Izba Lordów ma jedynie prawo weta zawieszającego w stosunku do postanowień Izby Gmin. Wykonuje też pewien zakres kompetencji sądowych w postaci Najwyższego Trybunału Apelacyjnego kierowanego przez Lorda Kanclerza wraz z zebranymi lordami prawa.
Legislacja
Proces legislacyjny w Izbie Gmin przebiega następująco:
1) inicjatywa ustawodawcza (deputowani)
2) pierwsze czytanie
3) drugie czytanie
4) projekt trafia do komisji
5) Izba rozpatruje sprawozdanie komisji
6) trzecie czytanie
7) głosowanie nad projektem w drugiej izbie
8) podpis i promulgacja ustawy przez monarchę
Teoretycznie monarcha może odmówić podpisu (zwanego "royal assent"), ale praktyka konstytucyjna sprawiła, że nie było takiego przypadku od ponad trzystu lat.
Brytyjski proces legislacyjny stał się wzorem dla wielu innych państw, m.in. Polski.
Legislacja
Sądownictwo
Brytyjski system sądownictwa pozostaje w niemal nienaruszonym stanie od stuleci. Większą zmianą ostatnich lat było jednak przekazanie większości kompetencji sądowniczych Izby Lordów na rzecz nowopowstałego w 2005 r. Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa - sąd apelacyjny ostatniej instancji
Magistrates Courts - drobne sprawy z zakresu prawa karnego
Sąd Koronny - poważniejsze przestępstwa
County Courts - większość spraw cywilnych
Tribunals - prawa emigracyjne, prawo pracy
High Court - sąd II instancji (odpowiednik sądu okręgowego)
Court of Appeal - sąd apelacyjny niższej instancji
Sądy i prawo
Common law
Common law
Common law to system prawny charakterystyczny dla krajów anglosaskich, wywodzi się właśnie z brytyjskiej tradycji sądowniczej. Przeciwstawiany jest systemowi civil law, czyli prawu kontynentalnemu (stanowionemu).
Wyróżnia go brak odróżnienia stanowienia od stosowania prawa - sędziowie sprawują obie te funkcje, a prawo jest kształtowane także przez wyroki sądów, które stają się potem jako precedensy podstawą do kolejnych rozstrzygnięć.
Wyroki sądów w systemie common law stanowią źródło prawa powszechnie obowiązującego. Wyrok taki można podzielić na:
- obiter dicta - część rozstrzygnięcia niemająca znaczenia w innych sprawach tego samego typu i właściwa tylko dla danej sprawy
- ratio decidendi - część rozstrzygnięcia istotna dla przyszłych spraw i wiążąca przy nich sędziów
Partie polityczne
Wielka Brytania jako protoplasta większości znanych nam zasad ustroju republikańskiego i parlamentaryzmu, może się też pochwalić powstaniem na jej terenie pierwszych partii politycznych (we współczesnym tego słowa znaczeniu) i zorganizowaniu ich na skalę całego społeczeństwa.
Na Wyspach już ponad 200 lat temu ukształtował się podział na dwie dominujące partie, tworząc w kraju system dwupartyjny, występujący też w większości byłych kolonii brytyjskich - USA, Kanadzie czy Australii.
Zazwyczaj obejmują one władzę naprzemiennie, choć zdarzały się okresy wieloletniej dominacji jednej z nich.
Partie
Charakterystyka
Obecnie, od drugiej dekady XX wieku (wcześniej w miejscu laburzystów była Partia Liberalna), w brytyjskiej polityce ścierają się dwie główne partie:
Partia Konserwatywna (torysi)
Centro-prawica, obecnie eurosceptyczna (choć w zasadzie była eurorealistyczna). Główne postulaty: ograniczenie imigracji, brak dalszej integracji z UE, zachowanie funta.
Od dwóch lat partia ta prowadzi procedurę ku Brexitowi.
Partia Pracy (laburzyści)
Centro-lewica (blairyzm), proeuropejska. Główne postulaty: sprawiedliwość społeczna, dalsze równouprawnienie mniejszości, welfare state, ochrona praw pracowniczych i konsumenckich, walka ze zmianami klimatu.
Obecnie w obu partiach obserwuje się zmiany. Torysi prą w stronę silnego konserwatyzmu, zaś Partia Pracy oddala się od blairyzmu w stronę postulatów bezpośrednio socjaldemokratycznych.
Najważniejsi politycy
Najważniejsi politycy
Lider opozycji - Jeremy Corbyn
Obecna premier - Theresa May
Minister spraw zagranicznych, główny zwolennik Brexitu w Partii Konserwatywnej
Dziękujemy za obejrzenie prezentacji!
Dziękujemy za obejrzenie prezentacji!
Wykonali:
- Marcin Tyszkowski
- Jakub Trzciński gr. 8 SSP
Źródła:
- Wikipedia
- http://www.rogerdarlington.me.uk/Britishpoliticalsystem.html
- http://www.parliament.uk/about/how/role/system/
- "System konstytucyjny Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej" P. Sarnecki (2009)