2
Азаматтық іс жүргізу мақсатында
мүлікті бағалау
9-лекция
Қарастырылатын сұрақтар
1
1. Азаматтық іс жүргізу (процесс) түсінігі, оның түрлері мен міндеттері
2. Азаматтық іс жүргізу кезеңдері.
Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі (26.07.2016 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен))
2
Сот дауларының тақырыбы жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын белгілеу немесе бағалауды қайта қарау болып табылады.
Бағалау нәтижелерін қайта қарау туралы талап жылжымайтын мүліктің құнын анықтау нәтижелері мемлекеттік кадастрға тіркелген күннен бастап 5 жыл ішінде берілуі мүмкін.
1
Егер сотқа жүгінген кезде соңғы Мемлекеттік бағалау деректері енгізілмесе және жылжымайтын мүліктің құнына әсер ететін сандық немесе сапалық сипаттамалары өзгертілсе, іс қарауға қабылданатын болады.
Талап арызды сүйемелдеу үшін қажетті құжаттар тізіміне келесі қағаздар қосылады:
- жылжымайтын мүліктің өзге құны туралы анықтама;
- нотариус куәландырған құқық куәландыратын немесе құқық белгілейтін құжаттың көшірмесі;
- егер өтініш осы деректер негізінде берілсе, жылжымайтын мүлік туралы деректердің дұрыс емес бағалануына байланысты дұрыс еместігін дәлелдейтін қағаздар;
- Егер даулар жылжымайтын мүліктің нарықтық құнына қатысты болса, заңнама талаптарына сәйкес жасалған есеп;
- Бағалаушылар палатасының оң сараптамалық қорытындысы. Бұл жерде тағы да осы мәселеге қатысты жаңа заңдардың сәйкессіздігі байқалады.
- Бұрынғыдай сараптаманы жеке бағалау компанияларының қызметкерлері жүргізуі мүмкін.
2
Қазақстан Республикасындағы барлық соттардың қызметі заңдылық, судьялардың тәуелсіздігі, баршаның заң мен сот алдындағы теңдігі, тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы, істерді қараудың жариялылығы қағидаттары негізінде құрылады. Әкімшілік сот ісін жүргізудің принциптері заңдылық, шындық және әділеттілік идеалдарына сәйкес келетін әкімшілік істерді қарау қандай болуы керек екенін анықтайды.
Әкімшілік сот ісін жүргізудің принциптері заңды және негізделген шешім шығаруды қамтамасыз ететін әкімшілік сот ісін жүргізудің құрылысы мен жұмыс істеуін анықтайтын барлық құқықтық нормалар мен институттарды қамтуы керек негізгі принциптер болып табылады. Олар әкімшілік сот ісін жүргізудің жұмыс істеу тәртібін реттейтін бірыңғай нормативтік актіде бекітілуге тиіс.
3
Әкімшілік сот ісін жүргізу қағидаттарында әкімшілік-құқықтық дауларды қарау және шешу жөніндегі әкімшілік сот ісін жүргізудің сипаты мен мазмұнына көзқарастар шоғырландырылуға тиіс. Принциптер бір логикалық жүйені құра отырып, бір-бірімен тығыз байланысты болуы керек: бір принципті бұзу басқа принципті немесе принциптердің бүкіл жүйесін бұзуға әкеледі, ал үйлесімде олар істі мұқият қарауды, сот ақиқатын құруды және негізделген шешім шығаруды қамтамасыз етеді.
3
Қазақстан Республикасында әкімшілік сот ісін жүргізудің негіздері сот төрелігінің жалпы конституциялық принциптеріне негізделеді, дегенмен, әкімшілік сот ісін жүргізудің өзіндік сипатымен негізделген белгілі бір ерекшеліктерге ие болады. Мұндай қағидаттарға:
- заңдылық;
- соттың айрықша құзыреті;
- азаматтардың заң алдындағы теңдігі;
- кінәсіздік презумпциясы; кінә қағидаты;
- қайтадан әкімшілік жауаптылыққа тартуға жол бермеу;
- гуманизм қағидаты; жеке адамға қол сұқпаушылық;
- жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу;
- жеке өмірге қол сұқпаушылық жатады;
- хат жазысу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф және өзге де хабарлардың құпиясы;
- меншікке қол сұғылмаушылық;
- судьялардың тәуелсіздігі; іс жүргізу тілі;
- куәгерлік жауап беру міндетінен босату;
- білікті заң көмегіне құқықтарды қамтамасыз ету;
- жариялылық; іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағым жасау еркіндігі;
- адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта қорғау.
Құрылыс қызметі, кез келген басқа қызмет түрі сияқты, құқықтық регламенттеу объектісі болып табылады, оның тиісінше орындалмауы сот дауларының туындауына негіз болады. Құрылыс саласындағы құқықтық қатынастарға байланысты даулар белгілі бір ерекшеліктерге ие, оларды дұрыс, уақтылы және заңды шешу мақсатында ескеру қажет.
Мұндай ерекшеліктерді шартты түрде екі топқа бөлуге болады:
- материалдық
- процедуралық-құқықтық.
Материалдық-құқықтық сипаттағы ерекшеліктер құрылыс саласындағы құқықтық қатынастарды реттеудің салааралық сипатына байланысты. Жаңа жылжымайтын мүлік объектісін құру немесе қолданыстағы объектіні қайта құру мердігерлік міндеттеме болып табылады. Осыған сәйкес мердігер тапсырыс берушінің тапсырмасы бойынша шартта белгіленген мерзімде белгілі бір объект салуға не өзге де құрылыс жұмыстарын орындауға міндеттенеді. Тапсырыс беруші Мердігерге жұмыстарды орындау үшін қажетті жағдайлар жасауға, олардың нәтижесін қабылдауға және келісілген бағаны төлеуге міндеттенеді. Сонымен бірге, құрылыстың басталуы мен аяқталуы бойынша құқықтық қатынастар қала құрылысы заңнамасының нормаларымен реттеледі. Рұқсат беру сипатындағы қатынастар, әкімшілік рәсімді сақтау жариялы болып табылады және өз табиғаты бойынша қолданылатын реттеу әдістері мен тараптардың жағдайы әкімшілік болып табылады.
Құрылыс дауларының ерекшеліктерінің екінші тобы іс жүргізу заңнамасына байланысты. Төрелік сот ісін жүргізу заңды тұлғалар арасындағы дауларды және экономикалық қызметті жүзеге асыру кезіндегі заңды және жеке тұлғалар арасындағы дауларды өзінің ведомстволығына жатқызады. Жалпы юрисдикция соттары жеке тұлғалар қатысқан жағдайда құрылыстық құқықтық қатынастардағы дауларды қарайды, сонымен бірге ведомстволық белгісіздік кейде бір сот жүйесіне басқа сот жүйесінің құзыретіне жататын дауларды қарауға мүмкіндік береді.
4
Қаралып отырған мәселеге қатысты әкімшілік сот ісін жүргізу саласына құрылыс даулары тартылған:
- жеке тұлғалардың қатысуымен;
- жекелеген мемлекеттік немесе өзге де жария өкілеттіктер берілген коммерциялық емес ұйымдардың, оның ішінде өзін-өзі реттейтін ұйымдардың қатысуымен.
Жеке тұлғалардың қатысуымен құрылыс даулары жалпы юрисдикция соттары үшін дәстүрлі даулар санаты болып табылады, оларды сапалы қарау мәселелері қарапайым сот даулары арқылы шешіледі. Азаматтық іс жүргізу заңнамасы шеңберінде өзін-өзі реттейтін ұйымдардың жария өкілеттіктерін іске асыру туралы даулар санаты жоқ.
Жалпы юрисдикция соттарының юрисдикциясына, ең болмағанда, құрылыс саласында белгілі бір дайындықты және міндетті қатынастарды реттейтін құжаттардан (шарттар, сметалар, актілер және т.б.) ерекше және өте өзгеше болатын Сәулет, жобалау және құрылыс құжаттамасымен жұмыс істеу дағдыларын қажет ететін дауларды қарауды қамтитын процедуралық жаңашылдық.), қазіргі уақытта жалпы юрисдикция соттарында сот жұмысы үшін судья кадрларын даярлаудың күн тәртібіне шығарылған жоқ.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы 2000 жылғы 30 қарашадағы № 109-II Қазақстан Республикасының Заңы (10.12.2015 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен);
- ҚР Ұлттық бағалау стандарттары;
- "Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 20 қаңтардағы № 240-IV Заңы»;