VNM

Burimet ujore përdoren për:

a) qëllimet shtëpiake, komunale, bujqësore, përfshirë ujitjen dhe ujin për blegtorinë;

b) akuakulturë, transport ujor, industrial, prodhim hidroenergjetik;

c) tregti;

ç) turizëm, argëtim, përfshirë lundrimin për argëtim;

d) qëllime të tjera, të miratuara nga Këshilli Kombëtar i Ujërave.

Disponibiliteti i burimeve dhe perdorimi

• Shqipëria është e pasur me burime ujore, me tetë lumenj të mëdhenj, tre liqene të lundrueshme ndërkufitare, si dhe burime nëntokesore të bollshme. Megjithëse burimet ujore janë shpërndarë në të gjithë vendin, shpërndarja e tyre përgjatë territorit nuk është në mënyrë të njëtrajtshme.

Kemi 4 shtylla

● Uji për Njerëzit, që përfshin ujin e pijshëm dhe shërbimet e kanalizimeve;

● Uji për Ushqimin, që përfshin bujqësinë;

● Uji për Industrinë, që përfshin hidro-energjetikën, burimet hidro-termike, veprimtaritë e industrisë së lehtë dhe të rëndë, menaxhimin e mbetjeve të ngurta, peshkimin dhe kulturat ujore, peshkimin dhe zbavitjen;

● Uji për Mjedisin, që përfshin zonat e mbrojtura, ligatinat dhe pyjet.

Popullsia dhe Demografia

Censusi i popullsisë tregon se popullsia e përgjithshme ka rënë nga 3.13 milionë në vitin 2000 në 2.92 milionë në vitin 2014, nga të cilat 49.5% janë gra dhe 50.5% burra. Tabela (BB, 2015), (INSTAT, 2015) dhe (UNDP, 2014) më poshtë paraqet disa tregues të përgjithshëm të zhvillimit njerëzor.

Shkaku kryesor i rënies së vazhdueshme të numrit të popullsisë në shkallë vendi është emigrimi, i cili në 15 vitet e fundit është llogaritur të jetë afërsisht 480.000 persona. Si rrjedhojë, kjo ka sjellë një popullsi që është më shumë urbane, që do të thotë se në vitin 2014 raporti midis popullsisë urbane dhe asaj rurale ishte 57% dhe 43% përkatësisht, krahasuar me vitin 2005 ku vetëm 47% e popullsisë ishte urbane dhe 53% ishte rurale (INSTAT, 2015).

Administrimi aktual i Burimeve Ujore

• Uji për Njerëzit
• Uji për Ushqim
• Minierat
• Përdorime të tjera industriale të ujit
• Uji për Mjedisin
• Zonat e mbrojtura

Uji për Njerëzit

• Deri në fund të vitit 2016, afërsisht 80% e popullsisë së përgjithshme ishte e lidhur me një sistem të furnizimit me ujë ku 50% ishte e lidhur me sisteme të ujërave të zeza, dhe ku të dyja administrohen nga 60 Ndërmarrje për Shërbimin e Ujit (NSHU)26 . të cilat zotërohen edhe menaxhohen nga Bashkitë përkatëse
• Gjendja e puseve te ujërave nëntokësorë, stacionet e pompimit, sistemet e shpërndarjes, dhe çisternat nuk monitorohen në mënyrë sistematike. Mirëmbajtja dhe riparimi i pamjaftueshëm, mungesa e matjes dhe kontrollit operacional kanë sjellë si rezultat të përbashkët humbje të tepërta të ujit, që vlerësohen se janë së bashku më shumë se 60% e prodhimit të përgjithshëm të ujit për të gjitha qytetet.

Uji për Ushqim

• Kulturat kryesore janë perimet, frutat dhe vreshtat, drithërat dhe ulliri. Megjithëse ka dallime të shumta ndërmjet zonave agro-ekologjike (Figura 5), bujqësia kërkon një sasi shtesë të ujit në verë duke qenë se vetëm 20% e reshjeve të përgjithshme vjetore (mesatarisht 1,485 mm/vit) bien midis Majit dhe Tetorit. Defiçitet e ujit ndërmjet Qershorit dhe Gushtit variojnë midis 400 dhe 500 mm, duke e bërë ujitjen të nevojshme për prodhimin efikas të kulturave. Kullimi nga ana tjetër është i rëndësishëm në dimër për të zbutur përmbytjet, erozionin dhe mbingopjen e tokës me ujë.

Minierat

• Minierat kanë qenë një aktivitet ekonomik i rëndësishëm dhe janë të pranishme në shumë rajone Malore të vendit. Para vitit 1990, sektori i minierave zinte një pjesë të madhe të fitimeve nga eksporti dhe Shqipëria ishte prodhuesi i tretë më i madh në botë për mineralin e kromit (UNDP, 2009). Prodhimi në miniera, pasurimi dhe shkrirja duke përdorur Mërkur dhe Arsenik, prodhon skorie dhe mbetje ujërash të ndotura që mbahen në pellgje, duke i lejuar elementët e tretur në ujë të kullojnë poshtë në tokë në ujëra nëntokësore dhesipërfaqësore, pa marrë parasysh ndikimet mjedisore.

Përdorime të tjera industriale të ujit

• Ka një numër te kufizuar vend grumbullimesh për mbetjet e ngurta që pajtohen me standardet e mjedisit (Landfilli i Sharrës në Tiranë, Bushat në Shkodër, dhe Bajkaj në Sarandë), që sjellin si rezultat volume të mëdha mbetjesh që depozitohen në lumenj ose që mblidhen në zona të tjera të pakontrolluara apo të parregulluara.
• Aktiviteteve me barka në lumenj dhe liqene artificiale nuk u është kushtuar shumë rëndësi, edhe pse ka një rritje të akomodimit, kapaciteteve të përpunimit dhe efikasitetit të portit, që ka çuar në shtimin e transportit detar. Master planet ekzistuese parashikojnë rehabilitimin e infrastrukturës dhe superstrukturës në portet detare të Durrësit, Vlorës, Shëngjinit dhe Sarandës, si edhe Transportin Ujor të Komanit, me qëllim që portet të kenë natyrë tregtare si promovim i parimeve ekonomike të tregut. (SKZHI, 2013).

Uji për Mjedisin

Sfida e menaxhimit të ujit për mjedisin është të balancojë nevojën për ekosisteme të ndryshme me nevojat e përdoruesve të tjerë të ujit. Për shembull, ekosistemet ujore siç janë ligatinat varen shumë nga uji që është i disponueshëm në sasi dhe cilësi të caktuara. Sipas këtij këndvështrimi, zonat e mbrojtura, ligatinat dhe pyjet janë tre habitatet kryesore që konsiderohen se ndikojnë dhe ndikohen drejtpërdrejt nga uji

Zonat e mbrojtura

Zonat e mbrojtura29 kanë rëndësi të madhe ekologjike për vendin. Këto zona janë nën kërcënim në rritje për shkak të migrimit të popullsisë, kërkesës në rritje për industrializim, shoqëruar me rritjen e ndotjes, copëtimin e habitatit, pakësimin e biodiversitetit dhe shkatërrimin e përgjithshëm mjedisor. Zonat e mbrojtura të Shqipërisë ndahen në 6 kategori:

Ligjet ekzistuese ne Shqiperi

Strategjia për Menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujore është zhvilluar në përputhje me:

● Nenin 16 të Ligjit Nr. 111/2012 “Për Menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujoret”

● Vendimin e Këshillit Kombëtar të Ujit Nr. 1, (17.02.2015), ‘Mbi përmbajtjen, zhvillimin dhe zbatimin e Strategjive Kombëtare të Ujit, Planeve të Menaxhimit të Baseneve Ujore, dhe Planeve të Menaxhimit për Rrezikun nga Përmbytjet’;

● Ligji për barazinë gjinore në shoqëri (Nr. 997/24.07.2008) i cili krijoi kuadrin ligjor dhe institucional për mbrojtjen kundër të gjitha llojeve të diskriminimit gjinor dhe promovimin e mundësive të barabarta. Këshilli i Ministrave miratoi Strategjinë Kombëtare dhe planin për arritjen e barazisë gjinore në Shqipëri;

● Urdhrin e Kryeministrit Nr. 93 (07.08.2012) që përshkruan Strukturën për Dokumentet Strategjike Sektoriale dhe Ndërsektoriale

Politikat dhe parimet e BE-së

Zbatim i plotë i parimeve të BE-së për ujin dhe mjedisin

Afatet kohore për zbatimin e pjesëve të ndryshme të Akisë mjedisore të Bashkimit Evropian do të jetë një çështje për diskutim ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian. Për pasojë, do të ishte e parakohshme që në këtë pikë të gjykojmë se cilat do të jenë ato, veçanërisht në pikëpamjen e ndërlikimeve buxhetore të konsiderueshme të sektorit publik.

"Politika e BE-së për mjedisin do të synojë një nivel të lartë mbrojtjeje duke marrë parasysh diversitetin e situatave në rajone të ndryshme të Bashkimit. Duhet të bazohet në parimin parandalues dhe në parimet që kerkojne marrjen e veprime parandaluese, dëmet mjedisore duhet t’u jepet prioritet dhe në çdo rast ndotësi duhet të paguajë. "

Mangësitë institucionale

Parimet e MIBU-s kërkojnë krijimin e një kuadri të qartë institucional (MIBU), i cili përcakton mirë dhe ndan përgjegjësitë dhe rolet për hartimin e zbatimin e politikave për ujin, veprimtaritë operacionale dhe rregullatore, ndërkohë që nxit bashkërendimin ndërmjet autoriteteve përgjegjëse.

Nga pikëpamja institucionale, menaxhimi i burimeve ujore pothuajse i centralizuar, pëson ndryshime të vazhdueshme, të cilat kanë çuar në mbivendosjen e përgjegjësive ndërmjet instituteve të nivelit qendror dhe atij vendor, gjë që ka rezultuar në një sektor ujor të fragmentuar, me veprimtari joefikase dhe mungesë transparence. Ligji nr. 111/2012 gjithashtu përcakton që Ministria, e cila përkufizohet si 'Ministria përgjegjëse për menaxhimin e burimeve ujore' (Neni 4) pa specifikuar nëse ky rol i është dhënë Ministrisë së Mjedisit, Ministrisë se Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave (MBZRAU) ose një Ministrie tjetër, zhvillon dhe zbaton politikat e MIBU, strategjitë, programet dhe projektet, në bashkëpunim me ministritë e linjës, dhe është autoriteti kontraktues për konçesione.

Shumë prej institucioneve kryejnë aktivitete të monitorimit të burimeve ujore, përveç Ministrisë së Mjedisit (kryesisht lidhur me zonat e mbrojtura), duke përfshirë Ministrinë e Shëndetësisë nëpërmjet Inspektoriatit Shtetëror të Shëndetësisë (për ujin e pijshëm dhe sanitar), Shërbimi Gjeologjik Shqiptar brenda Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë (për ujërat nëntokkësorë) dhe Institutit te Gjeoshkencës, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit, nën Ministrinë e Arsimit, e cila gjithashtu mbulon monitorimin e sasisë dhe cilësisë së ujit. Si rezultat, funksionet instrumentale për zhvillimet e ardhshme të Planeve te Menaxhimit të Basenit Lumor që duhet të jenë të ndërlidhura i janë transferuar entiteve të ndara