Film 2

Gemaakt door:

Publicatiedatum

2/12/2019

Gemaakt door:

Fabienne Post

Tessel de Weerdt

Thom Ruyg

Julia Tamerus

Disruptie in de autoindustrie

Er is gekozen voor de autoindustrie omdat er in deze industrie afgelopen jaren veel ontwikkelingen hebben plaatsgevonden. Hierdoor is het een interessante industrie om te analyseren.

Met 's werelds

3

bekende automerken

Wat is disruptie?

In het artikel van Christensen wordt de definitie ‘Disruptive innovation’ uitgelegd. Een nederlandse vertaling van Disruptive innovation is een disruptieve innovatie. De theorie van Christensen over disruptie is gemaakt in 2016, en is een krachtvolle manier van het denken over de groei in een bedrijf op basis van een innovatie.

Christensen legt uit dat velen auteurs het woord disruptie te snel gebruiken. Omdat Disruptie specifieker is dan velen auteurs denken gebruiken ze de definitie veel te snel terwijl er misschien niet eens sprake is van echte disruptie.

Christensen zegt dat toetreders moeten kijken naar een gat in de markt, wat vaak voor een lage prijs aangeboden moet worden. Als er een naamsbekendheid is ontstaan kan de toetreder beginnen met het massa produceren waardoor zij kunnen concurreren met anderen in de branche. Als de toetreder met haar nieuwe concept start met het produceren van massaproducten is er sprake van Disruptie. (Christensen, 2016)

Het proces van disruptie

Discruptie kan worden beschreven als een proces met een aantal punten om het nog overzichtelijker te maken, dit proces begint bij de Grote spelers:

1 Grote spelers in de markt focussen zich op de klanten die het meeste geld opleveren.

2 Hierdoor ontstaan klantengroepen die over het hoofd worden gezien

3 Disruptors focussen ze zich op deze doelgroepen door goede functionaliteit voor vaak lage prijzen aan te bieden.

4 De starters bewegen "upmarket"en leveren de producten waar de mainstream klant vraag naar heeft.

5 Als de mainstream klant het aanbod van de disruptor in grote volume afneemt is er sprake van disruptie.

Vier Criteria voor disruptie volgens Christensen

Er zijn vier Critia waar het concept volgens Christensen aan moet voldoen

1. De markt, wordt er ingespeeld op een nieuwe markt?

2. Het product, is het product onderscheidend/nieuw van bestaande producten

3. De prijs, is de prijs relatief laag?

4. Recources, zijn de Recources onderscheidend/vernieuwend?

Als een concept aan alle vier de criteria voldoet dan kun je volgens Christensen spreken van Disruptie.

Tesla

Tijdlijn Tesla

Tesla gelooft dat hoe sneller de wereld overstapt van fossiele brandstoffen naar een toekomst zonder CO2-uitstoot, hoe beter (Tesla,z.j.).

Met als visie: de wereldwijde transitie naar duurzame energie te versnellen (Tesla,z.j.).

Tesla: Trends en ontwikkelingen

Huidige focus: Focus op het versnellen van de transitie van duurzame energie te versnellen.

In 2008 werd de Roadster gepresenteerd, en daarmee ook Tesla's geavanceerde batterijtechnologie en elektrische aandrijflijn. Tesla bouwde hierop voort en ontwikkelde 's werelds eerste elektrische sedan, de Model S. Met de combinatie van veiligheid, performance en efficiëntie heeft dit model het beeld van auto's van de 21e eeuw volledig op zijn kop gezet (Tesla,z.j.).

In 2015 breidde Tesla het assortiment uit met de Model X, dit model heeft een veiligheidsscore van 5 sterren in elke categorie van de National Highway Traffic Safety Administration (Tesla,z.j.).

In 2016 introduceerde Tesla in 2016 de Model 3, een laaggeprijsd elektrisch volumemodel, dat in 2017 in productie ging (Tesla,z.j.).

In 2017 onthulde Tesla de veiligste en meest comfortable de Tesla Semi. Deze Tesla bespaart € 200.000 aan brandstofkosten over een miljoen kilometers (Tesla,z.j.).

Tesla: Trends en ontwikkelingen

Alle voertuigen van Tesla worden geproduceerd in de fabriek in Fremont in Californië. Tesla streeft ernaar de veiligste fabrieken ter wereld te hebben en benadert de veiligheid proactief. Productiemedewerkers nemen deel aan een trainingsprogramma van meerdere dagen voordat zij ook maar een voet op de fabrieksvloer zetten. Met als resultaat verbetereing van de veiligheidscijfers bij Tesla gedurende de productie van het Model 3 wordt opgeschroefd (Tesla,z.j.)

Met het oog op een volledig ecosysteem van duurzame energie produceert Tesla daarnaast een unieke reeks energieoplossingen: Powerwall, Powerpack en Solar Roof. Hiermee kunnen huiseigenaren, bedrijven en nutsbedrijven duurzame energie opwekken, opslaan en gebruiken. De auto's en energieproducten van Tesla worden ondersteund door de Gigafactory 1 – een productielocatie die speciaal is ontworpen om de batterijcelkosten aanzienlijk te verlagen. Door de celproductie intern te houden, kan Tesla voldoende batterijen maken om te voldoen aan de productiedoelstellingen en tegelijkertijd duizenden banen creëren (Tesla,z.j.).

Tesla werkt nu aan haar meest betaalbare auto tot nu toe en is van plan nog meer producten bereikbaar en betaalbaar te maken voor steeds meer mensen. Elektrische auto's, accu's en duurzame energieopwekking en -opslag bestaan al als afzonderlijke elementen, maar samen kunnen ze zoveel méér (Tesla, z.j.).

Tesla toegevoegde waarde

Tesla presenteert hoogwaardige volledeige elektrische auto's. Alle modellen beschikken over een combinatie van veiligheid, performance en efficiëntie. heeft de Model S het beeld van auto's van de 21e eeuw volledig op zijn kop gezet (EV Database,z.j.).

De modellen ontvangen het grootste bereik van alle elektrische voertuigen, draadloze software-updates die de auto steeds beter maken en accelereert van 0 naar 95 km/u in een recordtijd van 2,28 seconden (EV Database,z.j.)..

Ten bespaart een Tesla model € 200.000 aan brandstofkosten over een miljoen kilometers (EV Database,z.j.).

De Tesla Wall Connector is de meest praktische manier om de Tesla Model S thuis op te laden. Dit laadpunt heeft een vaste kabel die direct in de auto geplugd kan worden. Met een Tesla Supercharger is de auto in ongeveer 30 minuten tot een uur weer opgeladen (Zerauto,2019).

Het infotainmentsysteem is van ongekend hoog niveau. De auto is zwaar, omdat de batterij in de bodemplaat is verwerkt, hierdoor ligt de auto als een blok op de weg (Zerauto,2019).

De nieuwe modellen van Tesla bevatten een 450 kilometer actieradius (Autoblog,2019).

Tesla Incumbents

De incumbents van Tesla zijn alle autobedrijven die elekritsche auto's produceren. Het lijkt het erop dat Tesla het de komende jaren erg moeilijk gaat krijgen met de gedegen concurrentie, omdat steeds meer autobedrijven elektrische auto's produceren. De belangrijkste concurrenten van Tesla zijn: Toyota, Nissan, Mercedes en BMW. Alle vier bedrijven kunnen gemakkelijk het probleem voorkomen wat Tesla niet kan; massaproductie (Mountainshield,2019).

Massaproductie is van groot belang om te kunnen inspelen op de groeiende vraag naar elektrische auto's. Ook staan de bedrijven er technisch gezien beter voor dan Tesla, wat nog steeds te kampen heeft met een krimpende cashvoorraad en een productie van auto's welke maar niet toereikend kan worden. Deze slechte situatie van Tesla lijkt nu enigszins te veranderen, maar het is de vraag wat de concurrenten in de toekomst gaan doen (Mountainshield,2019).

Ondanks de toename van de productie van elektrische auto's van autobedrijven beschikt Tesla over een goed imago bij haar consument. Tesla biedt luxe, effieciente en veilige elektrische auto's.

Relatie Tesla met stakeholders en Maatschappij

Tesla werkt samen met investeerders. Deze hebben zicht op de groei en inhoud van het bedrijf. Ook zorgen de inversteerders voor kapitaal voor Tesla.

Tesla werkt verder samen met bedrijven die zich houden aan zogenaamde duurzame richtlijnen, hierdoor wil tesla een verantwoordelijkheidsgevoel uitstralen naar de maatschappij. Tesla werkt ook samen met de overheid, hierbij moet tesla zich houden aan richtlijnen op vlak van bijvoorbeeld winstgevendheid. Een ander voorbeeld is dat de overheid een rol heeft in supply-chain management van tesla. Zo biedt de overheid mogelijkheden aan voor de aanschaf van materialen voor Tesla.

Is Telsa Disruptief?

Mening ons

Volgens ons is Tesla wel een disruptief. Tesla is de koploper is de markt van elektrische auto's. Tesla is als eerste een geheel 'nieuwe markt' in gegaan.

Mening Chistensen

1. de markt, de auto’s van Tesla, bevinden zich in dezelfde markt als de andere auto’s dus er wordt geen nieuwe markt gecreëerd

2. het Product, onderscheid zich op diverse vlakken: zeer hoge bekende veiligheid, luxe geavanceerde technologie. Echter, de basis van het product blijft een auto. .

3. de Prijs van het product is bij Tesla hoger dan bij andere automerken. Hierdoor is Tesla bij de prijs iets meer onderscheidend dan andere automerken.

4. Resources, de resources van Tesla zijn niet heel anders als die van andere auto's in dezelfde branche. Tesla maakt alleen gebruik van accu's, waar andere autos nog vooral een verbrandingsmotor bezitten.

Volgens Christensen kan Tesla dus niet worden omschreven als disruptief door de analyse van bovenstaande punten.

Mercedes

De Visie van Mercedes staat voor optimaal rijcomfort met inzet van de meest geavanceerde technologie, topkwaliteit, materiaal, design en duurzaamheid.(Van den Akker Mercedes-Benz, z.d.)

Mogelijke gevolgen visie

Mercedes komt met een concept met elektrische motoren om haar visie te kunnen waarborgen op vlak van in ieder geval duurzaamheid. Zoals ook bij eerdere ontwikkelingen aan de linkerkant te zien was. Door het concept met elektronische motoren moeten de medewerkers meer informatie opdoen over de elektrische motoren, en misschien zelfs met andere leveranciers gaan samenwerken om de veranderende resources te kunnen bemachtigen.

(Redactie Automobiel Management, 2019)

Ontwikkelingen/trends van Mercedes

In 2019 heeft het management team van Mercedes besloten om te gaan stoppen met het maken van verbrandingsmotoren, waarna Mercedes overgaat op het maken van elektrische motoren met onder andere accu’s. Mercedes wil inspelen op de trend om auto’s duurzamer te maken omdat haar grote rivalen zoals BMW, Audi en volksswagen ook bezig zijn met het verduurzamen in haar modellen. (Redactie Automobiel Management, 2019)

Toegevoegde waarde van Mercedes

De modellen van mercedes zijn kwalitatief goed en zijn goed op het vlak van comfort.

Zo heeft mercedes in 2005 een wereldrecord behaald met van haar nieuwe ontwikkelde dieselmotoren op basis van kwaliteit. zo moest de auto een bepaald aantal kilometers afleggen zonder dat het problemen zou moeten krijgen met bijvoorbeeld de motor om het wereldrecord te kunnen behalen. de Mercedes autos’ haalde maarliefst drie verschillende afstanden zonder problemen wat uitmondde tot een nieuw wereldrecord onder de dieselmotoren. zo wordt het aspect over kwaliteit en comfort tot realiteit gebracht omdat deze wel goed moet zijn om zulke lange afstanden te kunnen afleggen zonder problemen. (Daimler NL , 2005)

Mercedes incumbents

De imcombants komen ook met innovaties in hun auto’s en besteden ook steeds meer aandacht aan duurzaamheid in hun auto’s en bedrijfsvoering zoals eerder is gezegd komen grote concurrenten zoals BMW, AUDI en Volkswagen ook met concepten die duurzamer zijn dan voorheen. zo maken alle drie de concurrenten hybride auto’s die kunnen rijden op benzine, maar ook op elekticiteit. (Audi Nederland, z.d.) (BMW, z.d.)(Volkswagen , z.d.)

Relatie Mercedes met stakeholders en maatschappij

Mercedes biedt uitgebreide dienstverlening en proffesionele ondersteuning voor de klant die zich bevindt in de maatschappij.

Mercedes wisselt ervaringen uit met haar stakeholders om zo de producten te kunnen innoveren. Mercedes streeft ook naar innovatie op veel verschillende gebieden wat terug was te zien bij de visie waardoor een goede relatie met stakeholders essentieel is. (Daimler, z.d.)

Is Mercedes disruptief?

Onze mening

Mercedes is volgens ons geen disruptor omdat deze geen extreem onderscheidend vermogen bezit zoals wij vinden dat tesla die wel heeft. Wel heeft mercedes een aantal kleine dingen zoals eerder is beschreven. Zo focust mercedes zich vooral op kwaliteit en comfort wat later ook echt te zien was in een test wat uitmondde tot een wereldrecord. maar uiteindelijk vinden wij dit niet onderscheidend genoeg omdat andere merken in deze branche zich ook voornamelijk op kwaliteit en comfort focussen.

Mening Chistensen

1. de markt, de auto’s van Mercedes bevinden zich in dezelfde markt als de andere auto’s dus er wordt geen nieuwe markt gecreëerd

2. het Product, Mercedes onderscheid zich op een aantal vlakken zoals met de comfort en de kwaliteit, maar de basis van het product blijft hetzelfde, namelijk een auto.

3. de Prijs van het product is hetzelfde als vergelijkbare andere automerken in deze sector waardoor ook deze niet zo zeer onderscheidend is.

4. Resources, de resources van Mercedes zijn hetzelfde van een aantal andere merken zoals bijvoorbeeld Smart omdat bepaalde automerken door dezelfde mensen worden gerund. Smart is samenlijk een dochterbedrijf van Mercedes waardoor veel concepten worden gekopieerd voor beide merken (Daimler , z.d.). Dit gebeurt vaker in de autoindustrie, zo werken Mini en BMW ook samen waardoor die ook bijvoorbeeld onderdelen krijgen die van precies dezelfde fabriek komen. (Autoblog , 2017)

Kortom, aan alle uitwerkingen op de bovenstaande punten is te zien dat Mercedes niet Disruptief is volgens Christensen, omdat Mercedes zich op geen enkel van bovenstaande punten in vele mate onderscheid van huidige organisaties in de branche.

Toyota

Toyota wil een verandering in de aandrijving van een motor.

Toyota streeft naar een uitstootvrije motor.

Dit doet Toyota door een klimaatdoel op te stellen, wat voor 2050 behaald moet worden ((Toyota Nederland, 2019)

Visie:

Betere lucht: Milieuvriendelijke auto’s voor iedereen

Toyota trends en ontwikkelingen

Toyota is innovatief als het gaat om andere motoraandijvingen dan op dit moment.

Zo is Toyota een samenwerking aangegaan met het Nederlandse DIFFER. Toyota en Differ onderzoeken de mogelijkheden om te rijden op een brandstof dat natuurlijk ontstaat. Hierbij gaat het om brandstof dat ontstaat door een speciaal apparaat in contact te brengen met lucht en zonlicht (Schenk, 2019).

Dit geeft aan dat Toyota er veel aan doet om de gestelde 'klimaatdoelen' voor 2050 te behalen.

Toyota trends en ontwikkelingen

Huidige focus: Focus op hybride auto’s zoals de prius enhet populariseren van

waterstoftechnologie.

Hoe reageert Toyota op de 'disruptor' Tesla?

-Toyota reageert op Tesla door in 2010 een samenwerking aan te gaan met Tesla. Toyota probeert zo in samenwerking met Tesla hun eigen elektrische auto’s te ontwikkelen(Groen7, 2017). Tot nu toe focussen zij zich vooral op de prius. Zij reageren als een typische Big Player beschreven in het filmpje "Disruptive Innovation Explained" van de harvard business review.

In een onderzoek naar de strategie van Toyota passen zij een strategie toe van diversifiëring en verbeteren zij de kwaliteit van hun producten. De strategie wordt beschreven als “ Toyota has become successful in managing product life cycle, more specifically it introduces product and keeps the product growing without letting them to be matured and decline"(Bhandari S.,2010). Er wordt voorspeld dat ook Toyota een volledig elektrische auto zal introduceren, dit zal in 2020 zo ver kunnen zijn (groen7, 2017).

Toyota toegevoegde waarde

Toegevoegde waarde boven bestaande organisaties

Toyota produceert betrouwbare elektrische auto's. Uit een onderzoek is gebleken dat Toyota de meest betrouwbare elektrische auto produceert (Kouwenhoven, 2019). Elektrische auto's hebben als voordeel dat de aandreving elektrisch is, waardoor er nauwelijks slijtage is. Hierdoor gaan elektrische auto's langer mee (Gaspedaal , n.d.).

Een elektrische auto als Tesla is ook sterk en heeft ook nauwelijks slijtage, maar in een Tesla is alles elektrisch aangedreven en hier gaan dingen vaker fout dan in een Toyota. Hiermee behaalt Toyota een betere betrouwbaarheid, waarmee het kan voorlopen boven andere bestaande organisaties.

Toyota Business model

De klimaatdoelstellingen van Toyota is ook zichtbaar in het businessmodel. Dit is dan ook een extreem gedreven visie van Toyota. Het hele bedrijf Toyota is er namelijk op gericht dat het de klimaatdoelstellingen voor 2050 heeft behaald. Om deze doelstellingen te kunnen verwezelijken, maakt Toyota gebruik van een 6-staps plan, waarin het uitlegt hoe Toyota voor 2050 de doelen behaalt (Toyota Nederland, 2017). Deze doelstellingen hebben invloed op het business model van Toyota. Om deze doelstelling te kunnen behalen, is Toyota voortdurend bezig met onderzoek te verrichten naar alternatieve brandstof. Zo is eerder aangetoond dat Toyota samenwerkingen aangaat met onderzoek instanties om te zoeken naar alternatieve brandstof.

Toyota Business model

Toyota produceert niet alleen zuinige auto's met een mindere CO2 uitstoot, maar Toyota zelf doet ook veel om MVO te ondernemen. Hierbij gaat het verder dan alleen hybride en elektrische auto's. Het gaat hierbij om de gehele vloot en bedrijfsvoering van Toyota op het gebied van milieu, klimaat en arbeidsomstandigheden. CO2 heeft sinds lange tijd al een CO2 reductie (van der Molen, 2010). Dat Toyota auto's produceert die weinig uitstoten en dat Toyota in 2050 nog alleen maar uitstootvrije auto's op de markt wil brengen was al bekend. Alle doelen die Toyota in 2050 wil behalen heeft invloed op de gehele onderneming en Toyota doet er dan ook alles aan om zelf ook zo min mogelijk schadelijke stoffen uit te stoten, beter voor het personeel te zorgen en producten te recyclen. Dit is dus in het gehele berijfsmodel te merken van Toyota. Bij de productie van auto's streeft het namelijk naar zo min mogelijk uitstoot.

Toyota incumbents

De incumbents bij Toyota zijn eigenlijk de concurrenten die een poging wagen om de nummer 1 te zijn in de elektrische auto branche en dus geen (ex) monopolisten, omdat dat bij Toyota niet van toepassing is.

De bestaande incumbents van Toyota zijn in feiten alle andere autobedrijven die elektrische auto's produceren. Een reden om voor Toyota te kiezen in plaats van een andere elektrische auto is, zoals eerder besproken, dan ook de betrouwbaarheid van Toyota. Toyota staat bekend om een hoge betrouwbaarheid, voor een degelijke prijs. Hier moet Toyota dan ook zeker mee doorgaan om verkopen te genereren. Toyota is erg innovatief als het gaat om een andere brandstof dan de huidige diesel/benzine brandstof. Dit doet Toyota ook om andere autobedrijven voor te zijn. Echter is dit niet bedoeld om een disruptor te zijn, want dan moet Toyota een hele nieuwe markt inslaan en dat zal, met de gestelede klimaatdoelen vanuit Toyota zelf, niet gebeuren, omdat de focus van Toyota nu heel erg ligt op de gestelde klimaatdoelstellingen voor 2050.

Disruptie verleden volgens christensen

Volgens Christensen was Toyota vroeger wel disruptief, dit omdat Toyota voldeed aan de eisen van een disruptor:

1. Vereiste: Disruptieve innovatie begint in low-end of new-market footholds.

- Toyota introduceerde de Corona in de jaren 60. Deze auto was erg betaalbaar. Studenten konden nu opeens ook een auto bezitten, waardoor Toyota voor zichzelf een nieuwe markt creëerde. General Motors en Ford maakten nog lange tijd alleen grote auto’s voor de bestaande markt en zagen de potentie te laat. Aan deze vereiste van Christensen voldoet Toyota.

(Laperre T., 2019).

2. Vereiste: Discruptieve innovaters slaan pas aan bij de mainstream klanten als de kwaliteit aan hun eisen voldoet.

Hier voldeed Toyota ook aan in de jaren 60, mainstream klanten vonden de Toyota Corona in eerste instantie van te slechte kwaliteit. Alleen de nieuwe klantgroep studenten nam genoegen met deze kwaliteit. Pas nadat Toyota omhoog is gekomen in de markt namen de mainstream klanten ook de Toyota af.

Disruptie tegenwoordig voor Christensen

Tegenwoordig kan Toyota volgens Christensen niet meer omschreven worden als disruptief.

Zij voldoen niet aan deze eisen:Disruptieve innovatie begint in low-end of new-market footholds. Toyota probeert nu te innoveren met zijn hybryde prius of zelfs een volledig elektrische auto in de toekomst, een prius kost op dit moment 32.995 euro, dit is iets meer dan het gemiddelde van 32.386 euro (Kuijpers B., 2018). Dit is dus niet in de low-end markt.

Ook voldoet Toyota nu niet aan de tweede vereiste:Discruptieve innovaters slaan pas aan bij de mainstream klanten als de kwaliteit aan hun eisen voldoet.

Toyota's worden immers door het mainstream publiek afgenomen en de kwaliteit wordt als voldoende beschouwd.

Disruptie volgens ons

Volgens ons is Toyota ook geen disruptief. Hoewel Toyota veel aan innovatie doet, slaat het geen nieuwe markt in. Zo bestaat de elektrische automarkt al een tijdje en is Toyota daar niet als eerste een geheel 'nieuwe markt' ingegaan. Ook met de andere brandstoffen voor een motoraandrijving is Toyota geen disruptor.

Toyota zou alleen een disruptor zijn als het een compleet nieuwe markt betreedt. Dit was dus in de jaren 60 wel het geval, maar hedendaags niet meer. Wel doet Toyota er veel aan om gebruik te maken van een andere brandstofmotor en heeft Toyota veel klimaatdoelstellingen gepland voor 2050.

Literatuurlijst 2

Lijst 2

Daimler NL . (2005, 9 juni). Wereldrecords Mercedes-Benz E 320 CDI bewijst kwaliteit dieselmotoren. Geraadpleegd op 28 november 2019, van https://media.mercedes-benz.nl/wereldrecords-mercedes-benz-e-320-cdi-bewijst-kwaliteit-dieselmotoren/

Gaspedaal . (n.d.). Voor- en nadelen van een elektrische auto GasPedaal.nl. Retrieved December 2, 2019, from https://www.gaspedaal.nl/hulp/elektrische-auto/voor-nadelen-elektrische-auto

Greenspan, R. (2018, 26 juni). Tesla, Inc.’s Corporate Social Responsibility & Citizenship, Stakeholders. Geraadpleegd op 29 november via, panmore.com/tesla-motors-inc-stakeholders-corporate-social-responsibility

Kouwenhoven, E. (2019, September 8). Elektrische auto’s en hybrides zijn het betrouwbaarst, aldus Britse consumentenbond. Retrieved December 2, 2019, from https://www.ad.nl/auto/elektrische-auto-s-en-hybrides-zijn-het-betrouwbaarst-aldus-britse-consumentenbond~a576cf0b/

Literatuurlijst 3

Kuijpers B. (2018). 2018: Gemiddelde aanschafprijs nieuwe auto 900 euro hoger. Geraadpleegd op https://automotive-online.nl/management/laatste-nieuws/leasing/22170-aanschafprijs-nieuwe-auto-stijgt-nieuwprijs-leaseauto-daalt

Meer, van der R. (2019,MAART 9). AUTOTEST: TESLA MODEL 3 PERFORMANCE (2019)Geraadpleegd op 29 november via, https://zerauto.nl/autotest-tesla-model-3-performance-2019/

Mountainshield. (2018,2 augustus) Geraadpleegd op 30 november via, https://www.mountainshield.nl/aandelen/concurrenten-van-tesla

Redactie Automobiel Management. (2019, 23 september). Mercedes-Benz stopt ontwikkeling verbrandingsmotoren. Geraadpleegd op 28 november 2019, van https://www.automobielmanagement.nl/auto-milieu/2019/09/23/ev-nieuws-mercedes-benz-stopt-ontwikkeling-verbrandingsmotoren/?gdpr=accept

Schenk, N. (2019, February 13). Toyota wil samen met het Nederlandse DIFFER waterstof uit lucht produceren. Retrieved December 2, 2019, from https://www.ad.nl/auto/toyota-wil-samen-met-het-nederlandse-differ-waterstof-uit-lucht-produceren~a669fe32/

Lijst 3

Literatuurlijst 4

Lijst 4

Stekkerkoning. (2017, June 5). Toyota en Tesla verbreken samenwerking. Retrieved December 2, 2019, from https://www.groen7.nl/toyota-en-tesla-verbreken-samenwerking/

Tesla. (z.j.) Geraadpleegd op 1 december via, https://www.tesla.com/nl_NL/about

Toyota Nederland. (2019b, October 8). Verantwoordelijkheid Voor Het Milieu Toyota.nl. Retrieved December 1, 2019, from https://www.toyota.nl/over-toyota/milieu/environment.json

Toyota Nederland. (2017, December 13). Toyota Environmental Challenge 2015 Toyota. Retrieved December 2, 2019, from https://www.toyota.nl/over-toyota/milieu/environment/environmental-challenge-2050.json

Van den Akker Mercedes-Benz. (z.d.). Missie, visie & beleid. Geraadpleegd op 27 november 2019, van https://www.vdakker.nl/over-van-den-akker/missie-visie-en-beleid

van der Molen, F. (2010, December 8). Toyota meest duurzame automerk - Duurzaam Ondernemen. Retrieved December 2, 2019, from https://www.duurzaam-ondernemen.nl/toyota-meest-duurzame-automerk/

Volkswagen . (z.d.). Elektrisch en Hybride rijden. Geraadpleegd op 28 november 2019, van https://www.volkswagen.nl/elektrisch-rijden/elektrisch-en-hybride-rijden