Impresjonizm w literaturze i sztuce

Polscy i międzynarodowi przedstawiciele Impresjonizmu w literaturze

Impresjonizm w literaturze

Do grona cenionych, najbardziej znanych przedstawicieli Impresjonizmu w literaturze należą: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Maryla Wolska, Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Wacław Berent, Jarosław Iwaszkiewicz, Tadeusz Rittner, Stanisław Wyspiański, Lucjan Rydel

Przedstawiciele międzynarodowi : Paul Verlaine, Stéphane Mallarmé, Maurice Maeterlinck, Detlev von Liliencrol, Antonín Sova, Marcel Proust, Emil Zola, Virginia Woolf, Antoni Czechow, Iwan Turgieniew

Impresjonizm oryginalnie zrodził się w malarstwie w drugiej połowie XIX wieku, gdzie był próbą uchwycenia na płótnie ulotnego wrażenia. Później nurt ten rozprzestrzenił się na inne dziedziny sztuki i znalazł swoich zwolenników także na gruncie literatury. Podobnie zatem, jak w malarstwie, istotą impresjonizmu w literaturze jest ukazanie świata nie takim, jaki jest, ale takim, jakim go widzi artysta. Do wyrażania doznań tak przelotnych oraz subtelnych wydawała się być stworzona tylko poezja. A jednak określanie, że impresjonizm literacki jest tylko do niej zastrzeżony, byłoby błędem.

Impresjonizm w literaturze

IMPRESJONIZM W SZTUCE

Impresjonizm to jeden z najbardziej awangardowych i cenionych dziś kierunków w sztuce. Powstał w Europie w drugiej połowie XIX wieku, skąd rozpowszechnił się na Stany Zjednoczone. Tworzono w nim przez kilka dekad, a jego wpływy widoczne są w sztuce całego świata do dziś.

Dokładnie jako kierunek malarstwa impresjonizm powstał we Francji.

Jego głównym celem było:

przedstawienie ulotnych wrażeń

(stąd nazwa - z fr. impression - wrażenie). Malarze impresjoniści starali się bowiem uchwycić ulotną grę światła i kolorów. Nazwę nurtu łączy się zazwyczaj ze słynnym obrazem Moneta „Wschód słońca-impresja”.

Artysta oddał na płótnie swoje wrażenie, własny i niepowtarzalny sposób widzenia świata. Szczególne miejsce zajmuje tutaj kwestia światła, a dokładnie, jego rozchodzenia się po obrazie. To właśnie ono odkrywa kolejne elementy świata, precyzując ich kontury i odsłaniając barwy.

Impresjonizm w sztuce

Cechy Impresjonizmu w literaturze

Cechy Impresjonizmu w poezji, prozie, dramacie,liryce.

W liryce cechy impresjonizmu przejawiały się we wzmożonej nastrojowości, plastycznym oddawaniu stanów psychicznych, na ogół była to melancholia lub zniechęcenie. Manifestem impresjonistów stała się „Sztuka poetycka” Paula Verlaine`a. Częstym zabiegiem była synestezja, czyli łączenie wrażeń wzrokowych, słuchowych, zapachowych i dotykowych. Podmiot liryczny pozostawał bierny wobec otaczających go doznań zmysłowych, oddawał pełnię wrażeń, nie starając się na nie wpływać. Jego postawa była receptywna, poddawał się działaniu chwili i starał się ją uwiecznić w słowach. Impresjoniści oddawali zmienność otaczającego ich świata, grę świateł, chaos natury, przypadkowość zdarzeń. Ten pozorny bezład ujmowali w jednolitą nastrojowo całość.

W naszej rodzimej poezji wierszami impresjonistycznymi wsławił się głównie Kazimierz Przerwa-Tetmajer, który tworząc swe pejzaże tatrzańskie, takie jak Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)używał wszystkich charakterystycznych dla impresjonizmu literackiego środków wyrazu. Impresjonizm pojawiał się jednak nie tylko u Tetmajera; można go odnaleźć również u Piotra Chmielowskiego, Lucjana Rydla czy Artura Langego. Jan Kasprowicz, równie tak jak Tetmajer, w swojej poezji ukazywał stany emocjonalne oddawane za pośrednictwem pejzażu, widoczne jest to przede wszystkim w utworze "Krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach”.

Proza:

Impresjonizm znalazł odbicie i w prozie. Objawiał się w niej przez używanie luźnej, fragmentarycznej kompozycjii, wyolbrzymianie roli podświadomości w działaniu bohatera. Niebagatelną rolę miały również zabiegi tzw. psychizacji przyrody i oddawanie wrażeń w zmysłowych przeżyciach bohaterów. Kompozycja, odchodząca od ścisłego układu przyczynowo-skutkowego, zmieniała się w rodzaj "zespołu scen" luźno ze sobą powiązanych. W niektórych przypadkach efektem była niejednoznaczność portretów psychologicznych bohaterów.

Dramat

Impresjonizm odcisnął swe piętno i na kształcie dramatu epoki modernizmu. Służył tu uzyskaniu wieloznaczności, zarówno w ocenie konfliktu, jak i poszczególnych postaci. Posługiwano się też tą techniką, by stworzyć nastrój i wyrażać nad wyraz subtelne uczucia. Podobnie jak w prozie, odchodzono i tu od ciągłości akcji, zastępując ją ukazaniem istotnych momentów.

Najbardziej wyraziste dramaty impresjonistyczne pisał Stanisław Wyspiański, którego "Wesele" jest sugestywnym przykładem uzyskania pożądanego przez impresjonistów amorfizmu, czyli odrealnienia.

Poezja impresjonistyczna spory nacisk kładzie też na oddanie instrumentalizacji zjawisk dzięki wykorzystaniu właściwości dźwiękowych wierszy. Najbardziej wyraziście oddał to ostatnie Arthur Rimbaud w utworze "Samogłoski". Jednakże ojcem impresjonizmu w literaturze jest Paul Verlaine, którego "Sztuka poetycka" została uznana powszechnie za manifest. Wołał on w nim m.in.: "My chcemy tylko odcieniowych smug, /Nie barwy świetnej, nie, tylko odcienia"

Stanisław Wyspiański, Autoportret, 1902

Podsumowanie literatury w impresjonizmie

Impresjonizm w literaturze – inspirowany dokonaniami malarstwa impresjonistycznego, kierunek w literaturze, narodzony w drugiej połowie XIX wieku we Francji i rozpowszechniony do początku wieku XX. Jego nazwa wywodzi się od francuskiego słowa impression i początkowo stosowana była na określenie kierunku w malarstwie.

Podsumowanie - literatura

Podsumowanie malarstwa:

Impresjoniści stosowali nietypową technikę malarstwa. Na początku delikatnie szkicowali ogólny zarys obrazu, a później kładli farbę na płótno. Szczególną uwagę należy zwrócić na sposób położenia farby – czubkiem pędzla, bardzo gęsto, plamka przy plamce. Metodę stosowaną przez ówczesnych artystów nazwano dywizjonizmem.

Dziękujemy za uwagę!

Prezentacje wykonały: Karolina Białek, Zuzanna Wojas, Anna Umięcka