Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
4-қосымша - Негізгі құралдарды есепке алу және қайта бағалау мәселелері.
Қарастырылатын сұрақтар:
- 1. Негізгі құралдарды есепке алу және қайта бағалау туралы халықаралық деңгейде қабылданған ережелер, сондай-ақ осы провизиялар арасындағы байланыс.
- 2. Негізгі құралдар ұғымы, оларды есепке алу және қайта бағалау туралы түсініктемелер берілген.
Негізгі құралдарды дұрыс есепке алудың қажетті шарты меншік нысанына қарамастан барлық кәсіпорындарда оларды бағалаудың бірыңғай қағидаты болып табылады. Негізгі құралдарды нақты бағалау оларды есепке алуды, талдауды ұйымдастыруда, сондайақ шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есептілігін дайындауда айқындаушы фактор болып табылады.
Негізгі құралдарды дұрыс есепке алудың қажетті шарты меншік нысанына қарамастан барлық кәсіпорындарда оларды бағалаудың бірыңғай қағидаты болып табылады. Негізгі құралдарды нақты бағалау оларды есепке алуды, талдауды ұйымдастыруда, сондайақ шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есептілігін дайындауда айқындаушы фактор болып табылады.
Негізгі құралдар объектісін есепке қою кезінде оның бір ғана сипаттамасы белгілі - бағасы (ол сатып алынған құн). Бастапқы құн объективті, өйткені ол сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдік бағасы болып табылады және сатып алу кезіндегі ағымдағы нарықтық құнға сәйкес келеді. Келесі кезеңдерде бастапқы құн есепке алу объектісінің ағымдағы нарықтық құнынан өзгеше болады.
Негізгі құралдардың қалдық (баланстық) құнын ұйымның бухгалтерлік балансында көрсетілген белгілі бір күнге олардың нақты құны ретінде қарастыруға болады. Қалдық құны олардың бастапқы құны мен оларға есептелген амортизация сомасы арасындағы айырмашылықты білдіреді. Бұл ретте бастапқы құн нақты қалыптасқан шығындар бойынша не қайта бағалау жолымен айқындалады.
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына (ХҚЕС) сәйкес бастапқы танылғаннан кейін негізгі құралдарды есепке алудың екі моделі, негізгі тәсіл және жол берілетін баламалы тәсіл бар. Бірінші модельде бастапқы құн бойынша бағалау негізге алынды, яғни танылғаннан кейінгі негізгі құралдар жинақталған амортизацияны шегергендегі нақты шығындар бойынша көрсетіледі.
Бастапқы құны бойынша есепке алу моделі негізгі құралдар объектісін актив ретінде танығаннан кейін ол жинақталған амортизация мен құнсызданудан болған жинақталған шығындар сомасын шегере отырып, өзінің бастапқы құны бойынша ескерілуі тиіс.
Екінші модель ағымдағы құн бойынша бағалауды пайдалануды болжайды: негізгі құралдар қайта бағалаудан кейін жинақталған амортизацияны шегере отырып, қайта бағалау күніне олардың әділ құны болып табылатын қайта бағаланған құн бойынша бағаланады.
Актив ретінде танылғаннан кейін әділ құны сенімді бағалануы мүмкін негізгі құралдар объектісі кейіннен жинақталған амортизация мен құнсызданудан кейінгі жинақталған шығындар шегеріле отырып, қайта бағалау күніне оның әділ құнын білдіретін қайта бағаланған құн бойынша есепке алынуға жатады. Қайта бағалау теңгерімдік құнның есепті кезеңнің аяқталу күніндегі жағдай бойынша әділ құнды пайдалана отырып айқындалған құннан Елеулі айырмашылығына жол бермеу үшін жеткілікті жүйелілікпен жүргізілуге тиіс.
Егер негізгі құралдардың қандай да бір объектісі қайта бағаланса, онда осы актив сияқты негізгі құралдардың сол сыныбына жататын барлық активтер қайта бағалауға жатады.
Негізгі құралдар класы ұқсас белгілері бар, олардың негізгі қасиеттері мен ұйым қызметінде пайдалану сипатын қоса алғанда, активтер тобын білдіреді. Төменде негізгі құралдардың жекелеген кластарының мысалдары келтірілген:
- жер;
- жер және ғимараттар;
- машиналар мен жабдықтар;
- су кемелері;
- әуе кемелері;
- автокөлік құралдары;
- Жиһаз және кіріктірілген элементтер;
- кеңсе жабдықтары.
Амортизация
Бастапқы құны осы объектінің жалпы бастапқы құнына қатысты елеулі болып табылатын негізгі құралдар объектісінің әрбір компоненті бөлек амортизациялануы тиіс. Ұйым негізгі құралдар объектісіне қатысты бастапқыда танылған соманы оның елеулі компоненттері арасында бөледі және әрбір осындай компонентті жеке-жеке амортизациялайды. Мысалы, фюзеляжды және ұшақтың қозғалтқыштарын оның меншігінде немесе қаржылық жалдау шартының мәні болғанына қарамастан, жеке-жеке амортизациялаған дұрыс болуы мүмкін. Сол сияқты, Егер ұйым осы ұйым жалға беруші болып табылатын операциялық жалдау шартының мәні болып табылатын негізгі құралдар объектісін сатып алса, нарықтық жағдайлармен салыстырғанда осы жалдаудың қолайлы және қолайсыз жағдайларына жататын осы объектінің бастапқы құнында көрсетілген сомаларды жеке амортизациялауға орынды болуы мүмкін.
Әрбір кезең үшін амортизациялық аударымдардың сомасы, ол басқа активтің баланстық құнының құрамына енгізілген жағдайларды қоспағанда, пайданың немесе залалдың құрамында танылуға тиіс. Қандай да бір кезең үшін амортизациялық аударымдардың сомасы әдетте пайданың немесе залалдың құрамында танылады. Алайда, кейде активтегі болашақ экономикалық пайда басқа активтерді өндіру процесінде тұтынылады. Мұндай жағдайда амортизациялық аударымдардың сомасы басқа активтің бастапқы құнының бөлігі болып табылады және оның баланстық құнына енгізіледі. Мысалы, өндірістік ғимарат пен жабдықтың амортизация сомасы қорларды өндіру кезінде материалдарды қайта өңдеуге арналған шығындардың құрамына енгізіледі. Әзірлеу процесінде пайдаланылатын негізгі құралдар амортизациясының ұқсас сомасы "материалдық емес активтер« ХҚЕС (IAS) сәйкес танылатын материалдық емес активтің бастапқы құнына енгізілуі мүмкін.
Пайдаланылатын амортизация әдісі ұйымның активтен түсетін болашақ экономикалық пайданы тұтынуының болжамды ерекшеліктерін көрсетуі тиіс. Активке қатысты қолданылатын амортизация әдісі кем дегенде әрбір есепті жылдың аяқталу күніндегі жағдай бойынша ықтимал қайта қарау мәніне талдануы тиіс және активтен алынатын болашақ экономикалық пайданы тұтынудың болжанған ерекшеліктері елеулі өзгерген жағдайда, өзгерген күтулерді көрсету мақсатында әдіс өзгертілуі тиіс. Мұндай өзгеріс ХҚЕС (IAS) сәйкес бухгалтерлік бағалаудағы өзгеріс ретінде есепте көрсетілуге тиіс.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
- https://pro1c.kz/articles/mezhdunarodnye-standarty-finansovoy-otchetnosti/mezhdunarodnyy-standart-finansovoy-otchetnosti-ias-16-osnovnye-sredstva/
- Осы стандарт 16 "Негізгі құралдар" (1998 жылы қайта қаралған) ХҚЕС (IAS) алмастырады.