ЖМБ 11-лекция

Жер кадастры — мемлекет аумағындағы жер ресурстарының табиғи және шаруашылық жағдайы мен оларды бағалау туралымәліметтер жүйесі. Жер телімдерінің орналасқан жері, нысаны, пайдаланылуы, ауданы мен шекарасы, сапалық сипаттамасы, жер пайдалану есебі мен жер телімдерін бағалау Жер кадастрының мәліметтері жүйесіне кіреді.

Жердің кадастрлық (нормативтік) бағасы шаруашылық жүргізудің әртүрлі нысандарын қалыптастыру және нарықтық айналымға тарту процесінде жер қатынастарын басты экономикалық реттеушілердің бірі болып табылады

Экономикалық мәні бойынша жердің кадастрлық құны жер төлемдерінің басқа түрлерін анықтауға негіз болып табылады: жер салығы, жалдау ақысы, кепілдік бағасы және басқа төлемдер.

Кадастр деректері салықтарды, табиғи ресурстарды пайдаланғаны үшін төлемдер белгілеу кезінде, нысандарды жалға беру, кепілге салу, сату кезінде олардың құнын бағалау үшін пайдаланылады;

Кадастрда ресурстар мен нысандардың орналасуы, олардың шамасы, нысандардың құндық бағасы мен кірісін құрайтын сапалық сипаттамалары туралы деректер беріледі.

Базалық мөлшерлемелер жер жылжымайтын мүлкінің бастапқы нарығын қалыптастыру үшін мемлекеттік жерді жеке және заңды тұлғаларға пайдалануға, иеленуге және билік етуге беру кезінде жер учаскелерінің кадастрлық құнын белгілеудің негізі болып табылады, сол арқылы жер учаскелерін нарықтық айналымға енгізуге мүмкіндік беріледі.

Базалық ставкалар негізінде анықталған кадастрлық бағалау құны - бұл нақты баға жердің қайталама нарығындағы баға негізі.

Кадастрлық құнды анықтаудың негізгі көрсеткіші - 1 м2 жердің кадастрлық құнының меншікті көрсеткіші. Ол жердің белгілі бір санаттары, рұқсат етілген пайдалану түрлері немесе жеке кадастрлық кварталдар үшін әр санат үшін нұсқаулық негізінде анықталады. Нақты учаскенің ауданын 1 м2 кадастрлық құнның нақты көрсеткішіне көбейту арқылы учаскенің кадастрлық құны анықталады.

Жер кадастрын жүргізу мемлекеттік тапсырыспен бюджет есебінен жүзеге асырылады. Жер кадастрының мәліметтеріне әркімнің қолы жете алады, ол мүдделі тұлғаларға ақылы түрде беріледі. Мемлекеттік органдарға Жер кадастры мәліметтерін беру тегін жүзеге асырылады. Мемлекеттік Жер кадастрын жүргізу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Кадастр мәліметтері, бірінші кезекте жерді тіркеу мәліметтері мемлекетпен тек қана жер қорын басқаруды әрі қарай дамыту мүддесінде емес, сонымен қатар жерге ресми мемлекеттік меншікті жүзеге асыру, қорғау мақсатында, сондай-ақ, жер пайдаланушылар, иеленушілердің құқықтарын қорғауда қолданады. Сондықтан жер кадастры мәліметтерінің экономикалықпен қатар, құқықтық та маңызы зор.

Жер кадастрының негізгі принциптері

• Жүйесінің бірыңғайлылығы;
• Мәліметтердің сенімділігі;
• Мағлұматтардың толықтығы;
• Үзіксіздігі;
• Құжаттылығы;
• Мәліметтердің көрнектілігі, анықтылығы қолжетерлігі;
• Үнемділігі;
• Орталық мемлекеттік басқару.

Мемлекеттік жер кадастры жер учаскесі туралы мынадай мәліметтерді қамтиды:

• кадастрлық нөмір (учаскеге берілетін бірегей нөмір)
• алаңы
• орналасқан жері (мекен-жайы)
• құны (кадастрлық немесе нормативтік)
• жер санаты
• рұқсат етілген пайдалану түрі
• осы учаскеге құқықтар туралы мәліметтеручаске үшін белгіленген шектеулер туралы мәліметтер
• жер учаскесіне тән нүктелердің координаттары

Қазіргі уақытта жер кадастрының міндеттері кәдімгідей кең және жауапкершілікті. Олар Қазақстан Республикасының жер қорларын ұтымды және нәтижелі пайдалану мемлекеттің және барлық жер пайдаланушылардың мүдделіктерін айқындайды. Бұл мемлекеттік жер кадастрының халық шаруашылықтық маңызға ие екенін айғақтайды.

Қорытынды

Жер кадастрі жерді арнайы есепке алып, бағалау шарасы ретінде қоғам дамуының бір сатысында пайда болып, жетіле берді. Ең алдымен зерттеу, есепке алу, бағалау, алқап түрлері және олардың сапасы бойынша топтастыру әдістерін, тәсілдерін жетілдіре түсті. Жаңа әдістерді, құралдарды қолдану арқасында жүйелі түрде жер кадастрлік ақпарат дәлдігі жоғарылады, құжаттардың рәсімі, мазмұны жетілді. Жер кадастрі арнайы дайындықты, білімді талап ететін күрделі шараға айналды.