UML диаграммаларын есепті сипаттау үшін пайдалану
32
UML диаграммаларын есепті сипаттау үшін пайдалану
Орындағандар:
Асқар Аружан
Берік Ермахан
Жумабек Жанерке
Кластар диаграммалары. Класс туралы түсінік, UML тілінде, құрылымдары, қасиеттері және басқа объектілермен қатынасы бірдей болатын объектілер жиыны ретінде қарастырылады. Графикалық түрде класс: аты, қасиеттері, әдістері және ерекше жағдайлар деп аталынатын төрт секциядан тұратын тіктөртбұрыш болады.
Класстар диаграммасы
Мысалы
Кластың атынан басқа секциялардың болмауы мүмкін. Мұның себебі – жобалаушы алғашқы кезде болашақ жобаның құрылымы туралы тек жалпы түсінігі ғана болады. Жобалау барысында әрбір кластың ролі мен оның қасиеттері туралы мәлімет толықтырыла береді. Сондықтан ол секциялардағы мәліметтер де өзгеретін болады.
Класс аты толық шрифтпен ең жоғарғы секцияға жазылады.
Класс аты
UML кластарының диаграммаларының компоненттерінің арасында әртүрлі қатынастар болуы мүмкін:
· тәуелділік қатынас (dependency relationship);
· ассоциация қатынасы (association relationship);
· қорытындылау қатынасы (generalization relationship);
UML кластарының диаграммалары
Тәуелділік қатынасы диаграмма компоненттері арасындағы жалпы байланысты көрсетеді. График түрінде бұл байланыс тәуелді кластан тәуелсіз класқа бағытталған пунктир стрелка арқылы бейнеленеді.
тәуелділік қатынас
Ассоциация қатынасы системаның кластары арасындағы белгілі бір байланыстар орнатады. График түрінде бұл кластар арасындағы қатынас тұтас сызықпен бейнеленеді.
Ассоциация қатынасының жеке түрлері де болады:
ассоциация қатынасы
Шығаратын ассоциация (xor-association) белгілі бір кластың бірнеше кластың ішінен тек біреуімен ғана байланысатын мүмкіншілігін көрсетеді; мысалы, автомобиль класын екіге бөлуге болады: автомат және механикалық коробка.
шығаратын ассоциация (xor-association)
Агрегация қатынасы бірнеше кластың басқа бір класқа енгізілуін көрсетеді; мысалы, Сервиз класын келесі кластарға бөлуге болады: Кеселер, Шәйнек, Тостағандар.
агрегация қатынасы
Композиция қатынасы компоненттің жеке пайдалануға болмайтын бөліктерден тұратынын көрсетеді; мысалы, Журнал класына келесі кластарды енгізуге болады: Мақалалар, Суреттер, Жарнамалар.
композиция қатынасы
қорытындылау қатынасы
Қорытындылау қатынасы (generalization relationship) компоненттің басқа компоненттің жеке түрі болатындығын көрсетеді. График түрінде бұл қатынас жеке түрден жалпы түрге бағытталған тұтас стрелкамен бейнеленеді.
Жағдай диаграммалары. Ақпараттық жүйенің жұмыс істеу барысында системаның объектілерінің қасиеттері әртүрлі мәндерді қабылдауы, ал системаның объектілері әртүрлі жағдайда болуы мүмкін. Объектілердің жағдайы, объектілердің бір жағдайдан екіншісіне өтуі, объектілер бір-бірімен алмасатын хабарламалар ақпараттық жүйенің динамикалық құрастырушысы болады. Ақпараттық жүйенің динамикасын модельдеу үшін жағдайлар диаграммасымен қатар, қызметтік, тізбектік және кооперациялық диаграммалар қолданылады. Олардың әрқайсысы өз бетімен болашақ системаны көрсетеді.
Жағдай диаграммалары
Жағдайдың ішкі амалдарын сипаттау келесі формат бойынша сипатталынады:
метка // действие
Мұнда метка аргументі келесі кілттік сөздердің бірі болады:
· entry- амал объектінің осы жағдайға өту сәтінде орындалады;
· exit- амал объектінің осы жағдайдан шығу сәтінде орындалады;
· do- амал объектінің осы жағдайда болу сәтінде орындалады;
· include– объектінің осы жағдайдағы бағынышты жағдайына (substate) өтуі.
Жағдайдың ішкі амалын сипаттау
Құрама жағдай (composite state) немесе супержағдай дегеніміз объектінің өзіне бірнеше бағынышты жағдайларды қамтитын жағдайы. Бағынышты жағдайларды пайдалану көбінесе объектінің жағдайын оның бір қасиетіне байланысты көрсету керек болғанда ыңғайлы.
Құрама жағдайдың графикалық бейнелеуінің екі нұсқасы болады: бірізді жағдай және параллель жағдай.
Құрама жағдай
Тарихи жағдай (history state) дегеніміз барлық соңғы өткен жағдайлардан объектінің соңғы бағынышты жағдайына өту.
Тарихи жағдай
UML тілінде бір жағдайдан екіншісіне өту лезде болады немесе уақыт жұмсалынбайды. Жағдайлар арасындағы өту диаграммаларда стрелкамен бейнеленеді. Стрелкалардың үстіне осы өтудің себебі болатын оқиға (event), осы өтудің болу шарты (күзеттік шарт) және осы өтумен қатар орындалатын амал жазылады. Олардың жазылуы:
оқиға(параметрлер тізімі) [күзеттік шарт] орындалатын жағдай
UML тілінде жағдай
Жағдай диаграммаларында оқиға триггерлер ролін атқарады. Қажетті оқиға пайда болмай, өту амалы орындалмайды.
Триггер дегеніміз ағылшын сөзінің trigger – крючок, ілгек деген сөзден алынған; ол екі тұрақты жағдайы болатын, бір битті сақтайтын электрондық құрылғы; сыртқы сигналдың әсерімен екі түрлі мәннің бірін қабылдайды.
Оқиға
Күзеттік шарт (guard condition) – ол өтудің қосымша шарты болатын логикалық өрнек. Егер күзеттік шарт false мән қабылдаса, онда оқиға болғанымен, өту орындалмайды. Күзеттік шартты пайдалану келесі жағдайларда ыңғайлы: белгілі бір оқиға орындалғанымен бірнеше жағдайдың бірі таңдалынатын болса.
Күзеттік шарт
UML нотациялары ақпараттық жүйелерді құрастыру кезінде процестерді бейнелеу үшін кең мүмкіндіктер береді. Бірақ оларды шамадан тыс күрделендірудің пайдасы жоқ, себебі ондай жағдай модельдің күрделі болуына келтіреді.