4
Көлік құралдарын бағалауға салыстырмалы тәсіл
9-lecture
Orynbai Zarina
Салыстырмалы тәсіл - бағаланатын объектіні - олармен жасалатын мәмілелердің бағалары туралы ақпарат бар ұқсас объектілермен салыстыруға негізделген объектінің құнын бағалау әдістерінің жиынтығы. Салыстырмалы тәсіл жоғарыда аталған ауыстыру принципіне негізделген, ал оның көмегімен алынған мәнді көбінесе ауыстыру құны деп атайды.
Салыстырмалы тәсіл салыстырмалы қасиеттердің белсенді нарығы болған кезде әсіресе тиімді. Егер нарықтық ақпарат нашар болса, сатып алу-сату операциялары жүйесіз болса, нарық тым монополияланған болса, онда бұл әдістермен бағалау қате болып, кейде мүмкін болмайды. Соған қарамастан, бұл объектінің нақты нарықтық құны туралы түсінік беретін салыстырмалы тәсіл әдістері болып табылады.
Нарықтық тәсіл дамыған екінші нарыққа ие машиналар мен жабдықтардың түрлеріне: автомобильдерге, станоктардың көптеген түрлеріне, кемелерге, ұшақтарға және басқа стандартты жабдықтарға қолданылады. Әдіс жабдықтың құнын қазіргі күйінде барабар көрсететін нарықтық бағаларды анықтауға негізделген.
Аналогтардың бағасы кездейсоқ бұрмалаушылықтардан және сатудың қалыпты жағдайына сәйкес келмеуінен коммерциялық түзетулер енгізу арқылы жойылады. Дайындық аяқталғаннан кейін баға туралы ақпарат сол немесе басқа әдіспен өңделеді, сайып келгенде объектінің қажетті құнын алады.
Бағалауды жүргізу үшін баға бойынша да, таңдалған салыстыру объектілерінің техникалық сипаттамалары туралы да ақпарат қажет.
Бағалаушы бағалау құжатында салыстыру объектілерінің бағалары туралы ақпаратты қандай нақты құжаттардан шығарғанын көрсетуге міндетті.
Салыстырмалы тәсіл әдістері
1) салыстырмалы талдау әдісі - олардың арасындағы айырмашылықты ескеретін тиісті түзетулер орындалғаннан кейін жылжымалы мүліктің салыстырмалы объектілерінің таяудағы сатуларын немесе ұсыныстарының бағаларын бағаланатын объектімен салыстыру арқылы құнды айқындау;
2) нарықтық ақпарат әдісі – дайындаушы зауыттардың, дилерлердің прайс-парақтарында немесе сату бағалары туралы басқа да ақпарат көздерінде жарияланған сату бағалары туралы ақпаратты пайдалану арқылы жылжымалы мүліктің құнын айқындау;
3) статистикалық модельдеу әдісі – бағаланатын объектіні бағалары белгілі біртекті объектілердің белгілі бір жиынтығының өкілі ретінде қарастыру, алайда осы жиынтықта бағалау объектісі үшін нақты ұқсастық жоқ. Аналогтардың бағаларын бірыңғай шарттарға келтіргеннен кейін, оларды түзету арқылы, осындай Жиынтыққа кіретін аналогтар объектілері туралы ақпарат негізінде Статистика әдістерін қолдана отырып, бағаның бір немесе бірнеше параметрлерге тәуелділігінің математикалық моделі жасалады;
4) корреляциялық модельдер әдісі – бағаның бір немесе бірнеше параметрлерге тәуелділігінің математикалық моделі. Осы модель бойынша бағаланатын объектілердің әрқайсысының параметрлерін ескере отырып, бағаланатын объектілердің есептік бағасы алынады.
Пайдаланылған әдебиеттер
https://www.esm-invest.com/otsenk/Kazakhstan_valuation_Standard_Valuation_of_movable_property%C2%BB
Айырмашылықтың барлық факторларын салыстырып, анықтағаннан кейін бағалаушы аналогтық объектілердің мәніне түзетулер енгізуі керек. Барлық түзетулер бағалау тақырыбына емес, аналогтарға қатысты екенін ерекше атап өту керек.
Төмендегі түзетулер енгізілген жөн:
• сату жағдайындағы айырмашылықтарға бағаны түзету.
• техникалық салыстыруға арналған түзетулер.
Техникалық салыстыруға арналған түзетулер мыналармен ерекшеленеді:
• стандартты өлшем (қуат, жүк көтергіштігі, өнімділік);
• толық жиынтық (қосымша құрылғылар мен құрылғылардың болуы);
• жас;
• сапа;
• физикалық тозудың жағдайы, дәрежесі;
• сату кезінде объектінің орналасқан жері (оны пайдалану орнында, дилердің қоймасында).