Irena Sendlerowa i Janusz Korczak: działania na rzecz żydowskich dzieci

Irena Stanisława Sendlerowa urodziła się 15 lutego 1910 r., a zmarła 12 maja w 2008 r. w Warszawie. Wczesne dzieciństwo jednak spędziła w podwarszawskim Otwocku. Irena spędzała czas wśród żydowskich rówieśników i nauczyła się porozumiewać się w jidysz. „Wychowana byłam w duchu, że obojętna jest sprawa religii, narodu, przynależności do jakiejś rasy – ważny jest człowiek!” – pisała w swoim życiorysie.

Zdobyła w dyrekcji Miejskich Zakładów Sanitarnych dla siebie i koleżanki (Ireny Schultz) legitymacje pracowników kolumny sanitarnej zwalczającej choroby zakaźne w getcie. Uzyskanie przepustki wiązało się z koniecznością poddania się serii uciążliwych szczepień. Przepustka umożliwiała wchodzenie i swobodne poruszanie się po getcie do stycznia 1943. Irena Sendlerowa nosiła tam żywność, odzież, pieniądze i lekarstwa, m.in. razem z Ireną Schultz przeniosły do dzielnicy zamkniętej ok. 1000 porcji szczepionki. Wchodziła do getta nawet 2–3 razy dziennie (aby nie wzbudzać podejrzeń wartowników – przez różne bramy). Chcąc wyrazić solidarność z jego mieszkańcami, w getcie wkładała opaskę z Gwiazdą Dawida. Dzięki temu nie zwracała na siebie uwagi i unikała legitymowania.

Została koordynatorką i najbardziej aktywną uczestniczką akcji objęcia żydowskich dzieci działaniami prowadzonymi przez Referat Opieki Zamkniętej nad Dziećmi i Młodzieżą Wydziału Opieki i Zdrowia, polegających na kierowaniu bezdomnych dzieci do zakładów opiekuńczych. W tym celu przygotowywano fałszywe wywiady środowiskowe, zmieniając żydowskim dzieciom życiorysy. To pozwalało na kierowanie ich do zakładów opiekuńczych jako polskich sierot na podstawie oficjalnych skierowań podpisywanych przez kierownika Referatu Opieki nad Dzieckiem Jana Dobraczyńskiego. Po zaangażowaniu się w prace „Żegoty”, Irena Sendlerowa miała pod swoją opieką 8–10 mieszkań, w których ukrywali się Żydzi.

Dzieci wyprowadzano z getta. Niemowlęta usypiano i wywożono w skrzynkach i workach karetką Miejskich Zakładów Sanitarnych.

W samochodach, który na teren getta wwoził środki czystości, a wracał z dziećmi, które wywożono w pudle, skrzynce lub w worku. Dzieci oddzielane od rodziny były tak przerażone, że płakały i krzyczały. Kierowca zabierał do samochodu psa, który szczekaniem miał zagłuszać płacz albo dzieci usypiano. Wykorzystywano także tramwaje przejeżdżające przez getto, wozy strażackie, przejścia przez piwnice domów graniczących z budynkami po „aryjskiej” stronie oraz kanały.

Wiele dzieci przekradało się za mury getta samodzielnie. Młodzież najczęściej opuszczała dzielnicę zamkniętą – po przekupieniu wartowników – wraz z grupami żydowskich robotników zatrudnionych na tzw. placówkach poza gettem. Wtajemniczeni w akcję dwaj woźni otwierali drzwi i prowadzili dzieci przez budynek do tylnego wyjścia na aryjską stronę. Kolejny szlak "przerzutu" rozpoczynał się w zajezdni tramwajowej po żydowskiej stronie. Mąż jednej łączniczek był motorniczym. O świcie, gdy ruszały tramwaje, znajdował w wagonie pod ławką karton z uśpionym dzieckiem i wywoził je w bezpieczne miejsce za murami. Te sposoby dotyczyły małych dzieci. Kilkunastoletni chłopcy i dziewczęta byli wyprowadzani z tzw. brygadami pracy. Za murami łącznicy przejmowali nad nimi dalszą opiekę.

Wszystkie dzieci - jak podaje Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN - bez względu na wiek, trafiały najpierw do jednej z dziesięciu placówek pogotowia opiekuńczego. Tu przechodziły w zależności od potrzeb kilkudniowy lub kilkutygodniowy okres adaptacji do nowego środowiska. W tym czasie przygotowywano dla nich nowe dokumenty tożsamości, najczęściej były to dokumenty po zmarłych polskich

dzieciach. Następnie były przekazywane do rodzin zastępczych, miejskich zakładów lub do klasztorów.

POLIN

Krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, wraz z Jadwigą Piotrowską zakopała zaszyfrowaną kartotekę „Żegoty” w dwóch butelkach w ogrodzie domu Piotrowskiej przy ul. Lekarskiej 9.

Według powojennych relacji, w wyniku działań „Żegoty” i współpracujących z nią organizacji podjęto próbę uratowania ok. 2500 żydowskich dzieci (nie wszystkie przeżyły wojnę). Około 1300 znalazło pomoc w polskich rodzinach, ok. 500 w zakładach prowadzonych przez zgromadzenia zakonne, ok. 500 w zakładach Rady Głównej Opiekuńczej, ok. 200 w Pogotowiu Opiekuńczym Miejskim w Domu ks. Boduena, a ok. 100 nastolatków w wieku 15–16 lat trafiło do partyzantki. Nie wszystkie dzieci przeżyły do dnia wyzwolenia.

Dom ks. Boduena w Warszawie, w którym udzielono schronienia ok. 200 żydowskim dzieciom.

Od początku II wojny światowej zaangażowała się w niesienie pomocy Żydom. W październiku 1943 została aresztowana przez Gestapo, jednak „Żegocie” udało się ją uwolnić. W czasie powstania warszawskiego była sanitariuszką w jednym

z powstańczych punktów sanitarnych na Mokotowie. Po wojnie pracowała w opiece społecznej i średnim

szkolnictwie medycznym. Przez długie lata jej

działalność podczas okupacji była nieznana.

Irena Sendlerowa jest osobą, której postępowanie godne jest uwagi i naśladowania. Ratując żydowskie dzieci z getta nie myślała o swoim bezpieczeństwie ani o tym, czy przeżyje kolejny dzień. Robiła to z potrzeby serca, bo jak wiadomo nie dostała za to żadnej zapłaty. Najwspanialszą nagrodą było dla niej ocalone życie i uśmiech dziecka, które szczęśliwie dotarło do nowej rodziny. Uważam, że kobieta jest wielką

postacią naszej kultury i każdy powinien poznać jej

dzieje. Nie często przecież zdarza się, że człowiek

ryzykuje swoje życie po to, aby pomóc innym,

obcym ludziom.

IMPORTANT TAKEAWAY

IMPORTANT TAKEAWAY

IMPORTANT TAKEAWAY

IMPORTANT TAKEAWAY