Układ Warszawski
Zestawienie Sił Zbrojnych państw sygnatariuszy UW (1990)
Układ Warszawski - powstanie
Oficjalna nazwa Układu Warszawskiego brzmi : Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej. Jest to sojusz polityczno-wojskowy państw tzw. bloku wschodniego z dominującą rolą ZSRR (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich). Formalnie powstał na podstawie Deklaracji Bukaresztańskiej, jako odpowiedź na militaryzację tzw. Niemiec Zachodnich i włączenie ich w strukturę NATO. Układ podpisano 14 maja 1955 roku w Warszawie. Wszedł on w życie dnia 4 czerwca 1955 roku, gdy dokumenty ratyfikacyjne zostały złożone Rządowi PRL. Sejm PRL ratyfikował układ uchwałą z dnia 19 maja 1955 roku. Układ miał funkcjonować przez 30 lat. 26 kwietnia 1985 roku jego ważność przedłużono o następne 20 lat (w tej samej sali w Pałacu Namiestnikowskim, gdzie potem prowadzono obrady okrągłego stołu). Istniał do 1 lipca 1991 roku.
W strukturze Układu Warszawskiego znajdowały się organa kierownicze i konsultacyjne jak:
- Doradczy Komitet Polityczny,
- Komitet Ministrów Obrony,
- Komitet Techniczny,
Część wojskową stanowiły:
- Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych ze sztabem oraz wydzielone siły zbrojne poszczególnych państw (kontyngenty) tworzące Zjednoczone Siły Zbrojne UW.
Doktryna Układu Warszawskiego, zgodnie z przyjętymi ustaleniami, miała oficjalnie charakter obronny. W praktyce traktowano jednak Układ jako przeciwwagę dla „imperialistycznego zagrożenia” ze strony NATO, a zwłaszcza Stanów Zjednoczonych Ameryki.W latach 1955–1965 doktryna wojenna UW opierała się na radzieckiej strategii prowadzenia działań wojennych w formie zmasowanych uderzeń rakietowo-jądrowych połączonych z błyskawicznym natarciem w skali strategicznej w celu opanowania terytorium przeciwnika i pozbawienia go możliwości kontynuowania wojny. Dopuszczano możliwość wykonania uprzedzających uderzeń jądrowych w sytuacji stwierdzenia zagrożenia niespodziewanym atakiem. Był to odpowiednik amerykańskiej doktryny „zmasowanego odwetu”. Koalicyjność doktryny przejawiała się w podzieleniu zadań między państwa członkowskie. Siły Zbrojne ZSRR miały wykonać uderzenia strategiczne z użyciem broni jądrowej, działania na morzach i oceanach realizować miały połączone floty państw UW, natomiast działania na kontynencie europejskim miały prowadzić siły lądowe i lotnictwo taktyczne wszystkich państw Układu, przy czym na zasadniczych kierunkach strategicznych przewidziane było użycie tylko związków operacyjnych Armii Radzieckiej.
Członkowie Układu Warszawskiego.
W okresie istnienia Układu Warszawskiego broń jądrową posiadała tylko Armia Radziecka. W chwili powstania Układu dysponowała ona 200 bombami jądrowymi (w tym czasie NATO miało 3067 ładunków jądrowych). Pozostałe kraje członkowskie dysponowały od początku lat 60. XX w. środkami przenoszenia broni jądrowej w postaci wyrzutni rakiet taktycznych i taktyczno-operacyjnych oraz samolotów nosicieli broni jądrowej. Arsenał jądrowy Układu Warszawskiego był systematycznie rozbudowywany. W 1986 roku liczba ładunków jądrowych będących w dyspozycji UW osiągnęła największy poziom – 40 723 ładunki. W następnych latach zaczęto ich redukcję. W chwili rozwiązania Układu w 1991 roku ZSRR posiadał 28 595 ładunków jądrowych.
- Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR)
- Ludowa Republika Albanii (zawiesiła współpracę w 1960 roku, wystąpiła z Układu 12 września 1968 roku)
- Ludowa Republika Bułgarii
- Czechosłowacka Republika Socjalistyczna
- Niemiecka Republika Demokratyczna (w strukturach wojskowych od 1956 roku, wystąpiła z Układu 25 września 1990 roku)
- Polska Rzeczpospolita Ludowa
- Rumuńska Republika Ludowa
- Węgierska Republika Ludowa (1949-1989)
Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się wspólnie w przypadku ataku na którekolwiek z państw-sygnatariuszy. Potencjalnym przeciwnikiem było NATO powstałe w 1949 roku.