Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading content…
Loading…
Transcript

1) Proszę określić, które z wymienionych środków językowych należą do normy językowej, a które tylko do uzusu.

warto by

przyjaciół

Po odejściu od kasy reklamacji nie uwzględnia się.

Na podstawie własnego poczucia językowego proszę określić, na jakim poziomie normy językowe sytuują się następujące wyrażenia. Które wyrażenia nie są zgodne z normą na obu jej poziomach?

Zjadłem ten kotlet z prawdziwą przyjemnością.

w nawiązaniu do pisma

w odpowiedzi na

w załączeniu przesyłamy

Dlaczego nie posłałeś łóżka?

ośmioro drzwi

W tramwaju była kontrol biletów.

Czy rozumiecie państwo?

Zobaczyłem tą dziewczynę w telewizji.

trzy pisklęta

bardziej spokojny

On odgrywa ważną funkcję w tej firmie.

Masz teraz trudny orzech do zgryzienia.

Ten czynnik spełnia dużą rolę w badaniach.

Kultura

języka

Wewnętrzne zróżnicowanie normy jezykowej

Styl stanowi zawsze rezultat wyboru uzależnionego od sytuacji komunikacyjnej, celów, którym ma służyć wypowiedź.

język ogólnopolski a gwary

język mówiony a język pisany

Odmiany: styl artystyczny, naukowy, potoczny, publicystyczny, urzędowy.

Stosowanie któregoś z nich wiąże się z celem, dla którego tworzona jest dana wypowiedź.

style funkcjonalne

Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka

Teksty, uzus, norma, system

norma językowa

tekst

Tekst jest to indywidualna wypowiedź pisemna lub mówiona.

Stykamy się z nim bezpośrednio, możemy go obserwować i analizować.

Norma językowa jest to zbiór tych elementów, a więc zasób wyrazów, ich form i połączeń oraz inwentarz sposobów ich tworzenia, łączenia, wymawiania i zapisywania, które są w pewnym okresie uznane przez jakąś społeczność (najczęściej przez całe społeczeństwo) za wzorcowe, poprawne albo co najmniej dopuszczalne.

Ma on określoną budowę, sygnały początku i końca. Jest przekazywany przez określonego nadawcę do odbiorcy w pewnej sytuacji komunikacyjnej.

Tekst jest jednostkowy, nietrwały i indywidualny.

Kultura językowa zaczyna się tam, gdzie się zaczyna samoświadomość językowa, gdy ludzie nie tylko mówią, lecz zastanawiają się także nad tym, jak mówią, gdy zaczynają sprawdzać nieświadome poczucie językowe. Wtedy dopiero zaczyna się celowe poszukiwanie i wybór, a w związku z tym wyrastają pojęcia poprawności i czystości językowej, rozwija się poczucie wartości emocjonalnych wysłowienia i poczucie stylu.

(S.Szober, Przedmowa do Słownika ortoepicznego, 1937)

uzus

Umiejętność mówienia i pisania poprawnego i sprawnego, czyli zgodnego z przyjętymi w danej społeczności regułami (normami) językowymi i wzorcami stylistycznymi.

(A.Markowski, Kultura języka polskiego, Warszawa 2005)

Kulturą języka nazywamy też działalność kulturalnojęzykową, na którą składają się: udzielanie porad, upowszechnianie wiedzy o języku czy opis norm językowych.

W tekstach znajduje odbicie uzus językowy.

system językowy

Uzus to panujący w pewnym środowisku albo panujący powszechnie w pewnych typach tekstów zwyczaj używania takich, a nie innych form językowych. Są to zarówno te wyrazy, ich formy i połączenia, które zyskały powszechną aprobatę i są uznawane ogólnie za poprawne, jak i takie składniki tekstów, które dotąd jej nie zyskały i rażą niektórych członków danej społeczności, niemniej mają charakter obiegowy i są tradycyjnie używane.

ćwiczenia

*synik

*balonek

np. wyłanczać

*braciami, gościami, koniami, dzieciami, ludziami, niciami

*żółty synek naszego balonika

np. wziąść

System tworzy pewną potencję języka, zawiera modele, które mogą być realizowane. W normie realizują się niektóre z tych możliwości.

dwójka dzieci

szłem

doszłem

wyszłeś

rękoma, oczyma, w ręku

ciężko określić problemy współczesnej edukacji

rad, wesół, zdrów, powinien

po polsku, po angielsku

Porwałam się z siekierą na słońce.

zaczęłem

wzięłem

Używam mój telefon tylko do celów służbowych.

- O mały włos spowodowałbyś wypadek!

- Dokładnie...

w cudzysłowiu

Rozmawiamy o twoim synie.

Jak żeśmy tam przyszli, Jurka już nie było.

wysyłać SMS-a

wysyłaś e-maila

Lubię tę piosenkę.

oddziaływa, oddziałuje

Język to system umownych znaków - w uproszczeniu możemy przyjąć, że są nimi wyrazy - i reguły łączenia tych znaków w większe całości. Znając owe znaki i reguły, możemy tworzyć teksty językowe, opisujące i interpretujące świat, a także oddające nasze myśli i emocje.

Wiedziałem, żeśmy zabłądzili.

na dworzu

Słucham prognozę pogody w radiu.

przekonujący, przekonywający

wziąść

Mi się to bardzo podoba.

wziąć

Norma językowa - poziomy normy językowej

norma użytkowa

Norma użytkowa obejmuje zbiór wyrazów, ich form i połączeń, używanych w kontaktach swobodnych, nieoficjalnych, o różnorodnej tematyce. Akceptując elementy językowe na tym poziomie, bierze się pod uwagę stopień rozpowszechnienia danego środka językowego, jego użyteczność i sprawność komunikatywną, w mniejszym zaś stopniu - zgodność z tradycją lub systemem jezykowym.

ćwiczenia

norma wzorcowa

Czy możesz podać mi tą książkę?

Na normę wzorcową wypowiedzi składają się te elementy języka i wypowiedzi, które są używane świadomie, z poczuciem ich wartości semantycznej i stylistycznej, a pozostają w zgodzie z tradycją językową, regułami gramatycznymi i semantycznymi polszczyzny oraz tendencjami rozwojowymi, które można w niej obserwować. Są to elementy akceptowane przez zdecydowaną większość wykształconych Polaków.

Czy możesz podać mi tę książkę?

Warianty w normie

przed i po wojnie

poranku/ poranka (D lp.)

krawatu/ krawata

tapczanu/ tapczana

będę spać/ będę spał

zastrzeżania do kogoś/ wobec kogoś

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi