Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
John Locke (ur. 29 sierpnia 1632 w Wrington, zm. 28 października 1704 w Oates) – angielski filozof, lekarz, polityk i ekonomista.
Twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. W ekonomii stworzył teorię wartości pieniądza, która stała się początkiem kierunku ekonomicznego zwanego monetaryzmem
Oświecony, czyli wyzwolony z wszelkich więzów, rozum ludzki ma być światłem rozjaśniającym drogę do poznania prawdy o świecie i człowieku.
Ludzie oświecenia najbardziej cenili to, co można pojąć rozumem. Ważna cecha oświecenia to sekularyzacja państw europejskich oraz sformułowanie praw człowieka.
Do najważniejszych wydarzeń związanych z oświeceniem należy:
- Rewolucja francuska. Idea republiki rządzonej przez wybrany w wolnych wyborach parlament stała się początkiem zmian zachodzących w Europie.
- Nowy ustrój polityczny Amerykanie uczynili podstawą swojej konstytucji. Stany Zjednoczone były jednym z bardziej udanych przykładów wprowadzenia pomysłów wieku rozumu w życie.
- W Prusach i Austrii udało się stworzyć zręby państwa rządzonego według rad filozofów zachowując silną władzę monarchy
- W Polsce idee oświecenia doprowadziły do przyjęcia Konstytucji 3 maja (1791) oraz do nieudanych prób budowy nowoczesnego państwa. Panował styl określany mianem klasycyzmu wszechpolskiego.
Oświecenie nazywane było wiekiem rozumu czy też wiekiem filozofów. Był to nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na koniec XVII wieku do początku XIX wieku. W rozumieniu szerszym, epoka w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem.
Locke wyszedł od koncepcji, którą rozwinął wcześniej Thomas Hobbes: Brak władzy monarchicznej powoduje zawsze powstanie stanu wojny wszystkich ze wszystkimi, czyli sytuacji, gdy każdy, wykorzystując swoje naturalne zdolności, stara się wydrzeć dla siebie jak najwięcej bez oglądania się na bliźnich.
Locke zgadzał się w części z Hobbesem – tzn. że ludzie zazwyczaj kierują się interesem własnym – ale jednocześnie zauważał, że czasami jednak zdolni są do zachowań altruistycznych, wynikających z poczucia wspólnoty i że proporcje działań czysto interesownych do altruistycznych zależą od siły poczucia wspólnotowości.
Locke nie uzasadniał tych poglądów na ludzką naturę teoretycznie, lecz doszedł do takich wniosków, obserwując przez lata samodzielnie organizujące się społeczności rozmaitych brytyjskich kolonii.
John Locke zajmował się głównie teorią poznania. Zanalizował to, jak umysł tworzy idee na podstawie danych zmysłowych. Uznawał, że bodźce zmysłowe tworzą w umyśle wrażenia, które są ideami prostymi. Na ich podstawie można tworzyć idee złożone i wreszcie idee abstrakcyjne – pozornie całkowicie niezależne od bodźców zmysłowych.
W dziedzinie filozofii polityki Locke opracował teorię rządów republikańskich, która odzwierciedlała poglądy charakterystyczne również dla wielu myślicieli klasycystycznych.
Teoria klasycznego republikanizmu z czasem została przekształcona w teorie nowoczesnych demokracji. Niektóre fragmenty głównego dzieła Locke'a na ten temat, Dwóch traktatów o rządzie - są w całości cytowane w Deklaracji Niepodległości i Konstytucji USA, tworząc ich filozoficzną podstawę.
Locke wspierał ideę trójpodziału władzy. Jednakże w przeciwieństwie do Monteskiusza, twierdził, że władza powinna dzielić się na ustawodawczą, wykonawczą oraz zajmującą się polityką zagraniczną, czyli władzę federacyjną.
Drugim ważnym argumentem wstępnym Locke'a było to, że poczucie wspólnotowości jest silnie zależne od rzeczywistego wpływu na rządy sprawowane wewnątrz wspólnoty.
W "królestwie Hobbesa", gdzie niepodzielnie rządzi jeden władca, wszyscy pozostali członkowie wspólnoty są całkowicie ubezwłasnowolnieni, mają więc minimalne poczucie wspólnoty i dlatego do zachowań altruistycznych trzeba ich zmuszać siłą, a po upadku króla istotnie następuje wojna wszystkich z wszystkimi, aż do czasu, gdy ktoś wygra, zostanie nowym królem i zmusi pozostałych do posłuszeństwa.
Gdyby jednak udało się zastąpić jedynowładztwo systemem, który daje proporcjonalny udział we władzy wszystkim członkom wspólnoty, każdy z nich miałby proporcjonalne poczucie wspólnoty i byłby gotów do rezygnacji z części swoich interesów na jej rzecz. Taki system byłby z pewnością stabilniejszy od rządów autokratycznych, pytanie tylko, jak to zrobić, by sprawnie funkcjonował.
Locke twierdził, że przede wszystkimi taka wspólnota musi być tworzona przez świadomych ludzi, rozumiejących podstawy jej funkcjonowania
Drugim warunkiem sprawnego funkcjonowania takiej społeczności muszą być rządy prawa – czyli uznanie, że wspólnota ma prawo użyć siły przeciw swojemu członkowi dopiero wtedy, gdy ten złamie prawo. Prawo to musi być stanowione przez wszystkich członków wspólnoty na drodze dyskusji i znajdowania wspólnego stanowiska, a jego treść musi być łatwo dostępna dla wszystkich.
Podstawy te można zawrzeć w formalnej umowie, zwanej konstytucją, którą w pewnym sensie każdy z członków wspólnoty zawierałby z innym członkiem wspólnoty. Umowa ta stanowić musi podstawowe prawo danej wspólnoty, nie może być "tajna" i wszystkie późniejsze akty prawne nie mogą być z nią sprzeczne. Umowa ta powinna być tak sporządzona, aby dawać tylko absolutnie niezbędną władzę wspólnocie nad jej członkami, tak aby każdy z jej członków musiał rezygnować w jak najmniejszym stopniu z interesu własnego.
Umowa ta staje się pewnego rodzaju suwerenem takiej wspólnoty, tj. cała władza we wspólnocie ma swoje źródło w tym tekście, a nie w osobistym zdaniu jakiegoś pojedynczego człowieka (np. króla).
Ostatnim warunkiem jest wreszcie to, aby prawa i rząd pod żadnym pozorem nie ograniczały tzw. praw naturalnych członków wspólnoty, a więc prawa do wypowiadania własnego zdania, bez którego nie ma szans na prowadzenie uczciwych dysput politycznych, prawa do zrzeszania się, bez którego nie ma możności forsowania własnych poglądów w ramach wspólnoty, oraz do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, co pociąga też za sobą prawo do posiadania własnego majątku.
Szkoła myśli ekonomicznej zajmująca się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy.
Monetarystą nazywa się w tym sensie każdego ekonomistę zajmującego się tą dziedziną, niezależnie od jego poglądów w tej sprawie. Monetaryzm podkreśla długookresową neutralność pieniądza, brak krótkookresowej neutralności pieniądza, różnicę pomiędzy realnymi i nominalnymi stopami procentowymi oraz znaczenie podaży pieniądza przy analizie polityki makroekonomicznej.
Trzecim warunkiem było stworzenie systemu, w którym władza wykonawcza, zajmująca się bieżącym zarządzaniem spraw wspólnoty (czyli rząd) musi także być wybierana na zasadzie ugody wszystkich jej członków np. poprzez wybory.
Rząd w takiej wspólnocie nie ma władzy suwerena, lecz jego władza jest "delegowana" przez wszystkich członków wspólnoty na zasadzie przekazania prerogatyw, które mówią tej władzy, co ma robić i co jej wolno robić.
Prerogatywy te, ze względu na zasadę minimalnego ograniczania wolności poszczególnych członków wspólnoty, powinny być możliwe jak najmniejsze, tylko takie, jakie są absolutnie niezbędne do sprawnego funkcjonowania rządu.
Adam Smith był szkockim myślicielem i filozofem, autorem Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776), które były jedną z pierwszych prób usystematyzowania wiedzy na temat historii rozwoju przemysłu i handlu w Europie.
Dokonania Smitha były podstawą do wyodrębnienia przez Davida Ricarda ekonomii jako osobnej dziedziny nauki. Jego prace są jednymi z najbardziej znanych i cenionych opracowań na temat gospodarki rynkowej, kapitalizmu i liberalizmu.
Bolingbroke był zwolennikiem wzmocnienia władzy królewskiej, czemu dał wyraz w swej późniejszej pracy The Idea of a Patriot King. W pracy tej nie zalecał jednak wprowadzaniu absolutyzmu - jako sprzecznego z duchem angielskiej konstytucji, która odnowiona rewolucją z 1688 r. stanowiła idealne rozwiązanie problemu równowagi władzy.
Wraz z Wiliamem Pulteneyem założył pismo The Craftsman. Do kręgu jego najbliższych należal młody Wolter, chroniący się wówczas w Anglii przed więzieniem francuskim. Bolingbroke wywarł ogromny wpływ na Woltera jako filozof i historyk.
Jako historyk Bolingbroke zasługuje na najwyższe uznanie jako jeden z ojców nowożytnej historiografii i przewodnik duchowy Woltera.
Książka jest też pierwszym uporządkowanym zbiorem argumentów na rzecz wolnego rynku. Poglądy w niej zaprezentowane stworzyły fundamenty liberalizmu gospodarczego i stanowią do dziś ważny punkt odniesienia współczesnych teorii ekonomicznych.
Państwo ("panujący") powinien spełniać trzy główne zadania: ochrona przed przemocą i inwazją innych państw, ochrona każdego obywatela przed "niesprawiedliwością lub uciskiem" ze strony innych obywateli, czyli obowiązek utrzymania wymiaru sprawiedliwości oraz obowiązek budowy i utrzymania infrastruktury oraz instytucji publicznej.
Publiczne instytucje naukowe i edukacyjne są niezbędne z kilku powodów. Po pierwsze, edukacja prywatna odpowiada na istniejący popyt. W związku z tym ma charakter ściśle użytkowy i nie jest w stanie utrzymać aparatu służącego ogólnym badaniom naukowym (badania podstawowe we współczesnym znaczeniu). Po drugie, instytucje publiczne mogą stosunkowo najmniejszym kosztem zapewnić wyposażenie jak największej liczby obywateli w wiedzę na pewnym minimalnym poziomie. Oba działania mają szereg korzyści dla całego społeczeństwa.
Wojna z kolonią północnoamerykańską, jej oderwanie się od Anglii i powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (1783) – państwa republikańskiego
Anglia w czasach Oświecenia była także Ojczyzną Powieści:
Tu tworzą:
Laurence Sterne (Podróż sentymentalna),
Daniel Defoe (Przypadki Robinsona Crusoe),
Jonathan Swift (Podróże Guliwera),
Henry Fielding (Historia życia Toma Jonesa),
William Blake (artysta zapowiadający romantyzm).
Mary Wollstonecraft była angielską pisarką, propagującą równouprawnienie kobiet oraz prekursorką feminizmu. Zasłynęła słynnym Wołanie o prawa kobiety, podczas gdy wszyscy dyskutowali o prawach człowieka.
Podnoszone w Wołaniu... problemy edukacji dziewcząt, nierównego statusu kobiet, konieczności zrównania praw kobiet i mężczyzn czy prawo kobiet do pracy, są dziś dla nas czymś naturalnym i nie budzącym żadnych kontrowersji, a większość z nich została w praktyce rozwiązana – trzeba jednak pamiętać, że w Anglii pełne prawa wyborcze przyznano kobietom dopiero w 1928 roku!
Przypomnijmy choćby wypowiedź Napoleona: Równość dla kobiet? To szaleństwo. Kobiety są naszą własnością. Rodzą nam dzieci i należą do nas tak, jak drzewo owocowe należy do ogrodnika, czy opinię Winstona Churchilla: Nic mnie nie przekona, bym głosował za powszechnym prawem wyborczym kobiet, by zrozumieć jak bardzo uwagi Mary wyprzedzały swoją epokę.
Grunt pod angielskie oświecenie przygotował jeszcze pod koniec XVII wieku John Locke, a na samym początku wieku XVIII dziennikarze Joseph Addison i Richard Steele.
Gabriela Borowska