ANG BALANGKAS NG WIKA

GRAMMAR

Ang mga layunin ay maiisasagawa lamang sa pamamagitan ng PANGKOMUNIKASYONG MIDYUM o INSTRUMENTO na walang iba kundi ang WIKA sa parang pasalita o pasulat.

Lubos na maisasakatuparan lamang ang mga nabanggit na mga layunin kung ang iyong kaalamn sa wika ay malawak at ang kagamitan nito ay mahusay na mapanghahawakan.

Mga Salik sa Pagsasalita

Wika

Dito natin malalaman kung papaano nabibigkas ang mga tunog ng isang wika o paano nakakapagsalita ang tao.

Ang wika ay isa sa pinakamahalagang ginagamit araw- araw ng bawat tao dito sa mundo. Ito ang ginagamit natin sa pakikipag-ugnayan sa ating kapwa kaya talagang kailangan ang paggamit ng wika, mapasalita o mapasulat man, sapagkat ito ang isa sa instrumento sa pagpapahayag, pagkakaisa at pagiging mapayapa ang isang lugar o bansa.

Artikulador

Nabibilang o parte nito ay ang DILA, PANGA SA IBABA, NGIPIN, LABI SA UNAHAN, NGALANGALA- matigas sa taas at malabot sa likod, BABAGTINGANG-TINIG, Atbp.

Mga pangunahing layunin sa paggamit ng WIKA

*Makapagpahayag ng sari-sariling idea at damdamin, huna-huna, paniniwala at mga mithiin base sa karanasan.

*Makapagpalaganap ng pangkalahatang impormasyon tungkol sa mga bagay-bagay.

*Makapagtuturo ng mahahalagang kaalaman tungkol sa buhay.

Kakayahang Linggwistika

Paano nakikilala na ang isang tunog nga ay fonema ng isang wika??

May tatlong salik na mahalaga sa pagsasalita ito ay ang:

*Ito ay may kinalaman sa pag-aaral ng mga katangian at tuntunin ng wika at sa iba pang kaalamang gramatika.Halimbawa nito ay sa fonolohiya na nagdiriin sa iba’t-ibang tunog at tamang pagbikas sa mga fonemang bumubuo sa salita.

*Sa sintaksis na nag-aanalisa sa iba’t ibang kayarian atbp. Na mga pangungusap.

Dalawang Kakayahang Dapat Paunlarin sa Paggamit ng WIKA

Kung nag-iiba ang kahulugan kapag pinapalitan o isinasama sa salita ang tunog.

Halimbawa:

Salitang “PALA”, kapag pinapalitan ng /b/ ang /p/ nagiging “BALA” na ang salita at naging iba na ang kahulugan nito.Kung papalitan naman ito ng /s/ nagiging “SALA” na ang salita na iba din ang ibig sabihin.

Kung /l/ naman nagiging “LALA” iba na din ang kahulugan ng salita.

1. Artikulador o mga bagay na kumakatal.

2. Resonador o ang mga patunugan.

3.Enerhiya o lakas na nagpapalabas ng hininga o presyur na magpapakatal sa artikulador na lumikha ng tunog sa guwang ng bibig o sa ilong na kapwa mga resonador

Kakayahang Komunikatibo

Morfolohiya

Ang anatomiyang pampananalita ang pangunahing kasangkapang ginagamit sa proseso ng pagsasalita. Kinakailangan itong pangalagaan upang mabuti ang paglikha ng tunog at ito’y maging makabuluhan at ang mga bawat salitang masasabi ay buo at malinaw, at maging maliwanag na maintindihan ng kausap o nakikinig ang mga salitang sinasabi mo.

*Hindi lamang nangangailangan ng kakayahang linggwistika kundi ng kasanayan sa aplikasyon nito.

Tulad ng kung papaano ito inaangkop sa iba’t ibang sitwasyong pangkapaligiran, pang-okasyon man o pang-araw-araw.

*Ito ay sangay ng linggwistika na nag-aaral sa MORPEMA o ang pinakamaliit na yunit ng tunog na may kahuluguhan.

*Pinag-aaralan dito ang sistema ng pagsasalansan ng mga morpema upang makabuo ng salita na may payak o kumplikadong kahulugan.

*Ang mga morpema ay maaaring isang buong salita, panlapi, artikulo, o metalinggwistikal na yunit ng kahulugan tulad ng intonasyon at stress o diin.

Samakatuwid/p/, /b/,/s/ at /l/ ay mga fonemang katinig sa FILIPINO.

ANG ANATOMIYANG PAMPANANALITA

SAGITTAL DIAGRAM o LARAWAN NG PALATUNUGAN

Ang pasalitang pagpapahayag na wika ang pinakamahalagang kasangkapang anatomikal o sa ibang salita dapat walang deferensya ang mga bahagi ng kanyang katawan na ginagamit sa pagsasalita.

Ang kakayahan niya sa pagbigkas ay maliwanag at sa artikulasyon ay mataas.

Halimbawa ng Pares Minimal

FONOLOHIYA

Garcia (2006)

pala “spade”

bala ‘’bullet’’

kulay “color”

gulay “vegetable”

Sa kanyang pag-iistrucktura ng wika, higit na dapat pag-ukulang-aral ang kakayahang linggwistika.tulad ng:

*Wastong paglalapat ng mga tuntunin ng wika

*Kailangan maintindihan ito ng mabuti para masuri ang bawat; YUNIT NG TUNOG (FONIM), LETRA (GRAFIM), YUNIT NG SALITA (MORFIM), SALITA (LEKSIKON), PANGUNGUSAP (SINTAKS) at PAGPAPAHAYAG (DISKORSO)

ANG PARES MINIMAL

FONEMA

Sa larangan ng WIKA ang pag-aaral sa mahahalagang tunog na ito na nagbibigay ng kahulugan sa pagsambit ng salita o nagpapabago sa kahulugan ng mga salitang halos magkakatulad ang kaligirang baybay ang tinatawag na FONOLOHIYA

Makakahulugang tunog ang bumubuo sa bawat saltik ng dila sa pagsasalita.

May mga pares ng salita na magkatulad na magkatulad ang bigkas maliban sa isang fonema na siyang ipinagkakaiba ng kahulagan ng mga salita at ito’y tinatawag na PARES MINIMAL.

Ang pinakamaliit na bahagi ng wika na may kahulugang tunog o yunit ng tunog.

Sa ating wika, kung ilan ang titik sa ating alfabeto ay siya ring dami ng fonema.

Ang ating makabagong alfabeto na may 28 na letra ay naayos sa ganito:

(A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z)

Ang Paglikha ng Tunog ng mga Fonema

Fonemik at Redundant

Ang paglikha ng tunog ng mga fonema sa pagsasalita ay mailalarawan sa paraan ng PAGbIGKAS at TAGPUANG-BIGKASAN.

Halimbawa ng Diptonggo

Ang walong titik na nadagdag (C, F, J, Ñ, Q ,V, X, Z).

Apat sa mga ito ay tiyak na FONIMEK ang status, ibig sabihin ay may iisang kinakatawang tunog ng mga letra at ito’y ang F, J, V, at Z.

Ang natitirang apat na letra na ang C, Ñ, Q , X, ay ang mga redundant dahil hindi kumakatawan sa iisa at tiyak na yunit ng tunog ang mga ito kundi sa nakakatunog ng isa apang letra o sunuran ng mga letra.

ANG DIPTONGGO

apaw

kahoy

sayaw

buhay

sawsaw

nguyngoy

aruy

aliw

beysbol

Pag isinudlong ang alin man sa fonemang patinig sa unahan ng malapatinig na fonemang W at Y,

Tulad ng:

a + w = aw

o + y = oy

I + w = iw

Ang mabubuong tunog au tinatawag na DIPTONGGO na karaniwang nasa huli ang pantig ng salita.

Halimbawa:

C - /s/ = cinco = singko

C - /k/ = cabinet = kabinet

Ñ- /ny/ = ba Ño = banyo

Q- /k/ = queso = keso

o

/kw/ = quintet = kwintet

X- /ks/ = extra = ekstra

ANG FONEMANG SEGMENTAL

Pagbigkas at Tagpuang-bigkasan

Maidaragdag pa sa mga nasabing fonemikong tunog anf isa pang tunog, ang IMPIT, kaya lahat-lahat, may dalawangpu’t limang fonemang wikang Filipino.

Ang IMPIT na tunog ay itinuturing na isang fonemang katinig sa Filipino bagama’t hindi ito ipinapakita sa ortografiya ng ating wika. Mahalaga ito sa isang salita sapagkat nakapagbabago ito ng kahulugan ng dalawang salita na parehos ang baybay.

Ang pagbigkas na paraan ay ang pagpapalabas ng hangin sa alinmang daanan na siyang ginagamitan sa paglikha ng tunog.

Ang tagpuang-bigkasan naman ay ang tiyak na palatunugang bahagi ng katawang sadyang ginaganapan sa buo ng tunog.

ANG MGA KATINIG NA FONEMA

Ang fonemang patinig at fonemang katinig ay maaring pagsamahin upang makabuo ng isang tunog.

Tulad ng :

b + a = ba

k + o = ko

s + I = si

Ang mga halimbawa na nabanggit/napakita ay tinatawag na Fonemang Segmental.

Sa fonemang patinig ang tunog ay nabubuo sa pamamagitan ng ayos at ng galaw ng dila

ANG MGA PATINIG NA FONEMA

Kapag naganap naman ang pagpapalit at nagbabago ang kahulugan ng salita, ang e at I o ang

o at u ay dalawang magkahiwalay na fonema na.

Halimbawa:

uso – moda

oso – isang uri ng hayop “bear” sa Ingles

mesa – hapag-kainan

misa – ritwal ng pari sa simbahan

ANG MGA FONEMANG NAPAPALITAN

ANG MGA URI NG FONEMA AT ANG PAGLIKHA NG MGA TUNOG NITO

May pagkakataong ang fonemang e at i, gayun din ang o at u ay nagkakapalit nang hindi nagbabago ang kahulugan ng salita.

Halimbawa:

babae – babai

kunsume – kunsumi

lalake - lalaki