Hinduizm

HİNDUİZM

MEZHEPLERİ

Ramakrişna Misyonu: Vedanta monizmi de denilen bu hareket bütün dinlerin tek bir hakikatin farklı tezahürleri olduğunu savunmaktaydı. Evrensel bir Hint düşüncesi öngören hareket çokluğun temelinde teklik prensibini görüyor ve inançların izafi olduğunu savunuyordu.

Gandhi ve Yeni Hiduzim

MODERN MEZHEPLER

İngiliz sömürgesi, dini bir dayatmadan öte Avrupai eğitim sistemi ve Batı düşüncesinin Hint kıtasında yayılmasına neden oldu. Hindular bu etkiye üç ayrı şekilde tepki verdiler.

Brahmo Samaj: Liberal ve rasyonel düşünceyi önemseyen Rom Mohan Roy tarafından kurulan hareket ahlaki tektanrıcılığı savunur. Tanrı ve tanrıçalara ibadeti yasaklar. Kast karşıtıdır. Sati adı verilen kadının ölen eşiyle birlikte yakılması ve kız çocuklarının erken yaşta evlendirilmesine karşı çıkar.

Arya Samaj: Bombay bölgesinde Swami Dayananda tarafından kurulan bu hareket tıpkı Brahmo-Samaj gibi Hindu dinini reforme etmek niyetindeydi. Ancak bu reform batıdan etkilenerek değil Hint kültürünü inşa eden Aryan dinine ve Vedik metinlere dönmekle olabilirdi. Buna göre putperestlik, çocuk yaşta evlilik gibi bir takım uygulamalar Vedalarda olmadığı gerekçesiyle reddedildi.

KADİM MEZHEPLER

Şivacılık: Asketik karakterli bir mezheptir. Tanrı Şiva üzerine odaklanır. Gerek Veda metinerindeki Rudra gerekse İndus Vadisi medeniyetindeki tanrısal figürün Şiva olduğu düşünülür. Bu nedenle Şivacılık çok eski bir zaman dilimine tarihlendirilir. Ancak bir mezhep olarak Upanişad sonrası dönemde belirir.

Şiva mezhebi Brahman'ı tek gerçek varlık olarak kabul eder. Karmadan kurtuluşun ancak cnana-marga ve yoga ile mümkün olduğuna inanır. Şivacılar alınlarına yatay üç çizgi çekerler.

Vişnuculuk: Tanrı Vişnu ve onun avatarları Rama ve Krişna'yı önceleyen mezhep Şivacılığa göre daha az asketik bir görünüm arz eder. Kurtuluş'ta bhakti esastır.İbadette yerel dil kullanırlar ve kast karşıtıdırlar. Bhagavat-gita'yı önemserler ve alınlarına üç dikey çizgi çekerler.

Şaktizm: Şakti Tanrı'nın yaratıcı gücüdür ve dişil olduğu kabul edilir. Tanrıların eşleriyle resmedilmiş suretleri bu mezhep açısından önemlidir.Tanrı'nın bir anlamda maddi gücünü temsil ettiğinden ezeli bir uykuda olan Tanrı'ya değil Şaktiye dua edilir.

SANATANA DHARMA

Bütün bilgiler ve bütün hikmetler, tıpkı alev alev yanan bir ateşten sıçrayan kıvılcımlar gibi, Tanrı'dan zuhur ederler. Onlar, Tanrı'nın soluğudur...

TARİHSEL SÜREÇ

Klasik Hinduizm (MÖ 500- MS 500)

Bu dönem Hindu sentezinin gerçekleştiği dönemdir. Kast sistemi, aşrama düşüncesi bu dönemde oluşmuş ve kutsal metinler şruti (vahiy) ve smriti (gelenek) şeklinde tasnif edilmiştir. Brahmin sınıfın ön planda olduğu bu sürede Vedalar dini meşruiyeti sağlayan, ortodoksinin referans kaynağı olarak görüldüler. Bu sebeple Vedaların otoritesini tanımayan Budist ve Caynist okul heterodoks kabul edildi. Klasik Hinduizm dönemi tanrılar Şiva ve Vişnu'nun öne çıktığı teistik bir dönemdir.

Vişnu pek çok tanrısal figür ile özdeşleştirildi ve onun "koruyucu" bir karaktere sahip olduğuna inanıldı. Vişnuculuk ve Şivacılık dönemin belirgin mezhepleri arasındadır. Bu süreçte Mahabbarata ve Ramayana destanları teşekkül etmiştir. Mahabbarata'nın içinde yer alan Bhagavat-gita'da Vişnu kurtuluşun yolunu zikreder. Cnana (aydınlanma), karma (ameller, ritler) ve bhakti (aşk). Kurban ibadetinin yerini tapınak önünde tanrılara gösterilen tazim (puja) aldı ve tapınak Hinduizm'in ayrılmaz bir parçası haline geldi. Mitolojik Puranalar bu dönemde derlendi.

• Sonsuz/ebedi yasa (dharma)
• Etnosentrik bir din
• 1 milyarın üzerinde bir nüfus
• Maya, karma, samsara, mokşa
• avidya, atman, brahman terimleri...
• Politeizm/Monizm

Bu dönem 3 safhayı barındırır:

I. Ateş kurbanları ve ritüeller

II. Mitolojik karakterli ikinci safhada Brahman inancı belirir. Asketizm ve meditasyon dönemi

III. Atman'ın Brahman'ı tecrübe etmesi, samsara, karma ve mokşa inançlarının belirmesi.

Harappa Dönemi (MÖ 4000-2000):

Henüz Aryan ırkının Hind diyarına yerleşmediği bu dönem bugünkü Hinduizm'in en erken şeklidir. Arkeolojik araştırmalar sonucunda bölgede Veda dini haricinde bir dinin varlığına ulaşılmış ve Hindu tanrısı Şiva ile aynı veya çok benzer bir tanrısal figürün varlığı açığa çıkarılmıştır.

Veda Dönemi (MÖ 2000-500):

Vedaların teşekkül ettiği dönem. Veda dönemi Hindu dini açısından bir ara dönemdir. Hinduizmin Vedalara tepki olarak ortaya çıktığı söylenir. Buna rağmen Hinduizmi önemli ölçüde etkilemiştir. Kozmik bir din görünümünde olan Veda dinini Hind diyarında değişerek muzaffer kahraman Indra etrafında merkezileşen yeni bir karaktere büründüğü söylenir

ŞRUTİ

SMRİTİ

Ortaçağ Dönemi (MS VI. YY- XXI. YY)

Bu dönem Varna hiyerarşisinin eleştirildiği ve kast gruplarında bir artışın gözlendiği bir dönemdir. Buna rağmen kastın toplumsal istikrarı sağladığı öne sürülerek Hint kimliğinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.

Yeni Hinduizm (MS XXI. YY- )

Modernizasyonunun tetiklemesiyle yeni Hint mezhepleri olarak ortaya çıkan ve etnik temelden ziyade evremsel bir mesaj kaygısı taşıyan yeni bir karaktere işaret eder.

İBADETLERİ (Puja)

İNANÇ ESASLARI

VEDALAR: Daimi barış, refah ve kurtuluşu hedefleyen ilahi ve felsefi yoğunluklu bu metinler şifahi olarak nakledilmiş, sonra yazıya geçirilmiştir.

I. Rig Veda: En eski metin olarak bilinir. MS. 900'de yazıya geçirilmiştir. Daha çok Kurban ibadeti esnasında okunan (1000'den fazla) ilahileri içerir.

II. Sama Veda: Çoğu Rig Veda'dan alınmış Kurban ilahileridir.

III. Yajur Veda: Daha çok din adamları/Brahmanlar tarafından yapılacak işleri anlatır.

IV. Atharva Veda: Tanrılara söylenmiş ilahileri, birtakım büyü ve efsun içerikli sözleri barındırı.

Her Hindu tanrılara, rşilere, atalara, küçük hayvanlara ve insanlara takdime sunmak zorundadır. Bu ibadet evde veya mabedde yapılır.

• Sabah: ( -20dk, +20dk)
• Öğleden önce
• Akşam (-24dk, +24dk)

İbadetler arasında mantra okumak, takdime sınmak, nehirde yıkanmak yada banyo yapmak tanrı heykellerini yağlamak veya giydirmektir.

• Doğum, ölüm,evlilik ve erginlenme törenleri
• Çocuklar hariç yetişkinlerin cesedi yakılır.
• Hayatta iken mokşaya ulaşan kişiye jivan-mukti, öldükten sonra mokşaya ulaşana ise videha-mukti adı verilir.
• Cennet ve cehennem sınırlı duraklardır.

KAST:

Vedalar'da yer alan kast sistemi Brahmin (din adamı), Kştriya (savaşçı ve yönetici), Vaişya (çiftçi ve zanaatkar) ile Şudra (Hzimetçi ve köle) sınıflarından oluşur. Rig Veda'ya görebu kast puruşanın organlarından zuhur etmişti:

Brahmin ----------------------> Ağız

Kşatriya ---------------------> Kol

Vaişya -------------------------> Kalça

Şudra --------------------------> Ayak

Kastın ilk üç kısmının asıl olduğu ve bölgeyi

ele geçiren Aryan ırkında zaten var olduğu;

yerli halktan kendilerini ayrı tutmak için Arilerin

dördüncü sınıfı icat ettiği söylenir.

KURTULUŞ ÖĞRETİSİ:

Cnana-Marga:

Brahma hakkındaki cehaletten (avidya) ötürü insanları var olan düzende bir çokluk (maya/yanılsama) ve müstakil bir ruh (atman) olduğunu düşünürler.Bu nedenle ruh sürekli reenkarne olur. İnsanlar Brahman'dan ayrı bir ruh olmadığını tek gerçeğin o olduğunu fark ettiklerinde mokşaya/nirvanaya ulaşacaktır.

Karma-Marga:

Ameller belli bir hedef çerçevesinde yapılırsa insan karma döngüsünden kurtulamaz. Bunun yerine her insan kastının gerektiği amelleri işlediğinde karma döngüsünden kurtulur.

Bahkti-Marga: Kurtuluş sürecinde bireyin kendisini Tanrıya adamasıdır.

Cnana felsefecilerin, karma sıradan Hinduların ve bhakti ise mistiklerin yoludur.

TANRI:

Hinduizm'de İslam veya Hıristiyanlıktakine benzer bir tanrı inancı yoktur. Tezahür olarak çok tanrılı bir karaktere sahiptir. Tanrı ifadesine karşılık olarak kullanılan "deva" sıradan olmayan, güçlü ve etkili olan, fayda veya zarar verebilen yüce ve güçler ve hatta insanlar için kullanılır. Agni (ateş) ve Surya (güneş) deva olarak kabul edilir. Bunların üstünde yaratan ve koruyan olarak Vedalar'da Indra'nın ismi geçer ve İndra'da pek çok isimle anılır.

Upanişadlar döneminde tanrılar arkaplanda kalırken, Puranalar döneminde Hindu teslisi olan Brahma (Yaratıcı), Vişnu (Koruyucu) ve Şiva (Yok edici) belirir.

Bununla birlikte her Hindunun kişisel bir tanrısı vardır. Ancak diğer tanrılara (kendi tanrılarının tezahürlerine) da saygı gösterirler. Tanrı'nın hakikatini kavramak beşeri gücün ötesindedir. Hindular kendilerini tek tanrıcı görürler.

Smriti "hafıza" veya "gelenek" anlamındadır. Gündelik yaşama ilişkin bilgiler içerdiğinden ikincil yüksek otorite olmasına rağmen Şrutilerden daha önemlidir.

Ramayana: Vişnu'nun avatarlarından Rama'nın hikayesini anlatan destandır.

Mahabharata: Delhi bölgesindeki Kurukşetra krallığındaki taht savaşlarını konu edinir. Mahabharata içerisinde yer alan Bhagavat-gita yine Vişnu'nun avatarlarından Krişna'nın kral Arjuna'yı savaşa ikna etmesi anlatılır.

Puranalar: Bayramlar, hac yerleri ve kast yükümlülükleri gibi meseleler anlatılır.

Dharma-Şastra: Dini hükümlerin nasıl yerine getirileceği ve yeniden doğumların nasıl gerçekleşeceğine ilişkin derlenmiş metinlerdir. En meşhuru Manu Kanunnamesi olarak da bilinen Manu Smriti'dir.

HİNDUİZM'İ KİM KURDU ?

Upanişadlar

Aranyakalar

Brahmanalar

Ayinler ve ayinlerin icrasıyla ilgili metinlerdir.

Hindu hayat tarzının üçüncü aşaması olan ormanda ikamet etme yemini edenlerin okuyacakları metinler olup kurban törenlerinin yorumunu içerir.

"Upanişad", "Üstadın dizinin dibine oturmak" anlamına geldiğinden metinler hoca-talebe ilişkisi içerisinde daha özel bir bilgini/hikmetin soru-cevap şeklinde öğretilmesini ifade eder. Upanişadlarda karma-samsara döngüsü anlatılır ve bu döngüden ancak atman-brahman özdeşliğiyle kurtulabileceği aktarılır. MÖ. IX. yüzyıl ile MS. XV. yüzyıl arasında uzun bir dönemde oluşmuştr.

Rşi: Gören, hakim

Hinduizm kendisini ezeli bir hikmet yasası olan Sanatana Dharma'ya atfeder. Bir kurucudan bahsetmek mümkün değilse de şrutileri (vahiy/haber) gördüğü düşünülen rşiler yada muniler (sessiz/derin düşünenler) Hinduizmin kurucuları olarak sayılabilir.

Tapas: Sessizlik--->Derin düşünme ---> Vizyon

Bu şrutiler bilgi olması dolayısıyla Veda, Yüce Varlık'tan südur etmesinden ötürü Agama, ve bir emir olması dolayısıyla da Şastra olarak isimlendirilir.

RUH:

Hinduizme göre ruh ölümsüzdür. Ruhun bedenden ayrı olarak yaptığı işlerin sonucunda yeniden dünyaya geleceğine (reenkarnasyon) inanılır. Bu sonsuz gidiş-geliş döngüsüne ise Samsara denir. Reenkarnasyonun izlerine erken dönemden itibaren rastlansa da açık bir şekilde Upanişadlarda yer alır. Bu doğum-ölüm ve yeniden doğum döngüsünden kurtulmak mümkündür. Bu kurtuluşa yani ruhun reenkarne olmamasına mokşa adı verilir.

Mokşaya ulaşmak için cnana (bilgi)-karma (amel)-bhakti (aşk) yolu takip edilmelidir.

KUTSAL METİNLER

Brahma, Vişnu, Şiva

Upanişadlar'dan bir bölüm

Benares

Bhagavat-gita