2
BASINÇ
BASINÇ NEDİR
Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir.
Taban alanı 1m2 olan 1N luk bir cismin yere yaptığı basınç 1 paskaldır. Basıncın birimi ‘Pa’ ile ifade edilir. Basıncın sembolü ‘P’ harfi ile gösterilir.
Katılarda Basınç
Katı haldeki maddelerin zemine uyguladıkları basınç, o maddenin yüzey alanına ve ağırlığına bağlıdır. Eğer katı maddenin ağırlığını arttırırsak yere uyguladığı basıncında arttığını görürüz. Yani basınç ile ağırlık arasında doğru orantı vardır.
Katılarda basınç formülü
Gaz Basıncı
Katı Haldeki maddelerin bulundukları yüzeye uyguladıkları basınç, ağırlıklarının temas ettiği yüzey alanına bölünmesiyle bulunur.
Dünyamız atmosfer adı verilen gaz tabakası ile sarılmıştır. Bunun sebebi hava (gaz) moleküllerine uygulanan çekim kuvvetidir. Etrafımızı saran bu gaz tabakası ağırlığı nedeniyle basınç uygular. Bu basınca atmosfer basıncı ya da açık hava basıncı denir.
Deniz seviyesinde atmosfer basıncının büyüklüğü, 1atmosfer basıncı olarak adlandırılır.
Toriçelli Deneyi
Açık hava basıncının büyüklüğü, ilk defa İtalyan fizikçi Toricelli tarafından ölçülmüştür. Torricelli, deneyini deniz seviyesinde ve 0oC sıcaklıkta yapmıştır.
Deneyin yapılışı; uzunluğu bir metre olan bir ucu kapalı cam boruyu civa ile doldurmuş cam borunun açık ağzını kapatıp civa kabına daldırılarak ağzını açmış ve gözlemlemiştir. Civa yüksekliğinin 76 cm de kaldığını görmüştür.
Borudaki cıva basıncı = Açık hava basıncı
Barometredeki h yüksekliği
Gaz Basıncına örnekler
Sıvılarda Basınç
Meşrubat pipetleri, şırınga, vantuz, bardaktan dökülmeyen su, yamulan teneke kutu, kağıt kutunun yamulması, vakumlama poşeti…
NOT:
Açık hava basıncı Barometre ile kapalı kap basıncı Manometre ile ölçülür.
Ortamın yüksekliği= Deniz seviyesinden yukarı çıkıldıkça açık hava basıncı azalır, bu da cam borudaki h sıvı yüksekliğinin azalması anlamına gelir.
Kullanılan sıvının cinsi=sıvı yoğunluğu arttıkça h yüksekliği azalır. Sıvı yoğunluğu azaldıkça h yüksekliği artar.
Sıvı basıncı
Dünya, üzerindeki her şeye bir çekim kuvveti uygular. Bu nedenle her cismin bir ağırlığı vardır. Yeryüzündeki sıvıların da Dünya’nın çekim kuvveti nedeniyle ağırlıkları vardır. Bu nedenle sıvılar içinde bulundukları kabın yüzeylerine ağırlıkları nedeniyle basınç uygular.
Sıvı Basıncı ile derinlik ve sıvı yoğunluğunun ilişkisi
Bir denize daldığımızda dipte uygulanan sıvı basıncı daha fazladır, bu yüzden sıvı basıncının derinliğe bağlı olduğunu ve aralarında doğru orantı olduğunu söyleyebiliriz. Derinlik arttıkça basınç artar.
Sıvı yoğunluğu ile sıvı basıncı arasında doğru orantı vardır yani sıvı yoğunluğu artarsa sıvı basıncı artar.
Katı Basıncı Kullanım Alanları
Katı basıncına örnekler
Çivinin ucunun sivri olması, raptiyenin ucunun sivri olması, bıçağın ucu, topuklu ayakkabı gibi örnekler basıncı arttırmaya yöneliktir.
Basınç Birimi
Bu oranlamada kuvvet birimi N, yüzey alanı birimi de m2 alınırsa, basınç birimi N/m2 olur.
Not: 1 Pa = 1 N/ m2 dir.
Not: Katılar kendilerine uygulanan kuvveti aynı yönde ve aynı büyüklükte iletir. Fakat basıncı aynen iletemez.
Katı basıncına örnekler
Kar botlarının geniş tabanlı olması, iş makinelerinin lastiklerinin geniş olması, büyük araçlarda palet kullanılması, fillerin ayak taban alanlarının geniş olması basıncı azaltmaya yöneliktir.