Prozesu Biologiko, Kultural eta Ontogenetikoa

Prozesu

Biologiko,

Kultural eta Ontogenetikoa

Aitzpea Iribar

Itziar Odriozola

Irati Lebron

Zuriñe Ynchausti

aldaketak periferikoak dira

gramatikalizateko gaitasuna

jaiotzetik biologikoki sinbolitzateko gaitasuna

jaiotzetik biologikoki kategorizazio gramatikala

Gramatika unibertsalaren teoriak

Erabilpenean oinarritutako teoriak

- Haurren lehenengo hizkuntz irudikapenak oso konkretuak dira.

Kontzeptuetan oinarritutako konstrukzioak (ítem based constructions)

-HHko azken etapan haurren berbaldi maila helduen abstrakziora antzematen da.

Hurrengo kontzeptu hauek hizkuntzaren garapena baldintzatzen dute.

-Kontzeptu eta egiturekin esperientzia kantitatea (maiztasuna).

-Inputaren nolakotasuna.

Haurren berbaldia finkatzen doan heinean konstrukzioen arteko loturak aurkitzen hasten dira.

Konstrukzioen arteko loturak:

- Lotura konkretuak (instance links): adierazpen konkretuak, konstrukzio orokor edo abstraktuen adibideak.

- Osotasun loturak (part-whole links): konstrukzioen arteko loturak berbaldia sortzeko.

Hizkuntza desberdinen

egitura bereziak

Hizkuntzaren

irudikapenaren garapena

Patroien bilaketa

analogiaren bidez adibideetatik arauak abstraitu

konkretutik orokorrera

Arauak biologikoki ditugu

arauak orokortu eta adibideetan aplikatu

orokorretik konkretura

biologikoki ingurunetik

konbentzio kulturalak ikasteko gaitasuna

ahozko eta entzumen aparatua

- Nola garatzen da hizkuntzaren irudikapena?

- Irudikapen hauek ontogenia prozesuan zehar nola aldatzen diren ikusiko dugu.

- Ikuspuntu kognitibo funtzionala:

- Irudikapenak formak eta funtzioak konposatzen dute.

Funtzioa egitura kognitiboen bidez formulatzen da.

Ikerketa behar duten gaiak:

- Haurrek hizkuntzaren irudikapenean duten abstrakzio maila garai bakoitzean zehar.

- Nola antolatzen dituzten kognitiboki konstrukzio hauek garapenaren etapa desberdinetan.

haien erabilpena

ontogenetikoki

eskuratu

historikoki

material, sinbolo eta instituzio artifaktuak sortu

NOLA LORTU

patroien bilaketa

analogiaren bidez

intentzioen irakurketa

beste espezieetatik bereizten gaituena

Kultura bakoitzean pertsonen arteko elkarrekintzan konstrukzio

gramatikal desberdinak sortzen dira

Ikaskuntza soziala → konpetentzia kulturalak barneratu

Intentzioaren irakurketa imitazio bidez

Ikusitakoa irakurri eta ikasteko → ezinbestekoa komunikazio intentzioz jabetzea

Enuntziatua unitarioak hasietan eta ondoren konplexuak

Komunikazioa funtzio zehatzen jabekuntza → kategorizazioa

Izena eta aditza konbinatuz, sorkuntzarako aukera asko

Funtzioak izenaren inguruan sortzen dira lehenik ondoren aditza

Esaldi nominalak sortuz→ nukleoa izena

Funtzioetan oinarrituta kategoriak sortzen dira

Eskurapenaren prozesu

psikolinguistikoak

ESALDIA ENTZUN- BERDINA EKOIZTU

HAURREK MULTIMORFEMAK ERABILI------ANALIZATUAK???

I wanna do it/ eindet/ ondoloin/ Hitz bat bezala ulertu.

Naet/ naezu/ naidu/ naideu/ naidezue/ naidebe/

Beste modu batera analizatzen dituzte.

GEHIAGO HITZ EGIN- JARIOTASUNA HOBEA

Berbaldia eraiki→ morfosintaxi egokia izan.

HAURREK/ HELDUEK → lan izugarria hizkuntza ikastea.

PROSODIA

Ekoizpenaren prozesu

psikolinguistikoak

Imitazio eta erabileraren ondorioz funtzioak finkatu

Funtzio konkretuak dituen eskemak → hormigoizko piezak

Konkretutik abstraktura saltoa eskemak eramanaz

Adb: Egunon ( bloke konkretua)→ Arratsalde ON, Gau ON edo Urte Berri ON

Hasieran Izena ( sustantiboa) ondoren aditza

Funtzioaren zabalkuntza

Antzekotasuna→ Analogia→ kategorizatu

Konpetentzia gramatikalak barneratzeko →eskematizazioa eta analogia beharrezkoak

Estruktura kausalak eta informazioa prozesatzeko estrukturak daude

Modu berdin bat denbora askoan erabilita blokea (solidifikatu) sortzen da

Bloke sendoak intentzio espezifikoari erantzuten die

Komunikazio funtzio diferenteen oinarriak barneratzearen konpetentzia

NEWPORT→Memoria txikia→ menos es más

BROOKS ETA KENPEK-EK→ Memoria handia→ más es más (Estruktura sintaktiko konplexuak eraikitzen lagundu)

Haurren abantailak:

- Input sinpleak jaso (Menos es más)

- 2. Hizkuntzaren interferentziarik ez. (Menos es más)

INTEGRAZIO SINBOLIKOA→ Hizkuntzaren element desberdinak, tamaina, maila eta abstrakzio desberdinak erabiltzea. Forma eta funtzioan zentratu beharra. Berbaldia sortu egiten dute.

LIVEN ETA AL. IKERKETA 6 ASTETAKOA→ Azken ordua zen helburua. Haurrek eraikitzeko orduan zein operazio sintaktiko erabiltzen zituzten analizatu nahi zuten. Nola aldatzen eta hobetzen zen berbaldia.

ONDORIOA:

1. JASO –EKOIZTU BERDINA. Eskaileratatik behera.

2. BERBALDIA ERAIKI→ Non kokatu elementu berria?

2. 1. Aulkia nahi dut. Non dago aulkia? Aldapan behera.

2.2. Throw me the ballon (Aldapatik behera. Aldapan behera.)

2.3. Nahi dut→ Ez dut nahi.

3. ESKEMAK KONBINATU→ Nondik nora? / non nora?

1. JASO/KOPIATU; 2. ELEMENTUA AFINATU; 3. BERBALDIA TANTEOAREN BIDEZ ERAIKI

Hau nahikoa ote?

Gramatika generalaren arrazoiak ez dira nahikoa

Oinarrizko ikaskuntzarako prozesu psikologikoa nahikoa

Teoria honetan hizkuntza barneratzeko kontuan hartu beharreko alderdiak:

1. Hizkuntza zati konkretuz osatzen da

2. Mota askotako abstrazioak egitea ezinbestekoa

3. Abstrazioen murrizketa

4. Kategoriak sortuz

KARNIOL→ TARTAMUTUA→ BERBALDIA ERAIKITZEKO TERAPIA

RISPOLI ETA HADLEY→ JARIOTASUN ARAZOAK SINTAKTIKOKI KONPLEXUAK DIREN ENUNTZIATUETAN

WIJMEN→3 URTEREKIN HIZKETA JARIOTASUNA

2 urterekin, berbaldi errazak, imitatuak, kopiatuak.

2 urte 6 hilabete, berbaldia sortu pixka bat.

Sakutik eta sortutakoak konbinatu.

3 urte, berbaldia guztia sortu. Jariotasuna lortu

asko hitz egitearen ondorioz. Prosodia.