Dydaktyka

Techniki, formy i środki
kształcenia
Podział metod wg W. Okonia:
FORMY
Wycieczki szkolne
METODY
Podająca:

­pogadanka,
­opowiadanie słowne,
­prowadzenie opisu,
­wykład informacyjny,
­wyjaśnienie,
­kierowanie korzystaniem ze źródeł informacji.
Problemowa:

­ wykład problemowy,
­ gra dydaktyczna.
Eksponująca:

­ drama,
­ film,
­ sztuka teatralna,
­ wystawa,
­ pokaz.
Praktyczna

­metoda ćwiczeń przedmiotowych,
­metoda laboratoryjna,
­pomiar.
Proces kształcenia jest realizowany za pomocą różnych form organizacyjnych, a o efektach pracy decydują nie tylko środki i metody, ale również różne rodzaje zajęć dydaktycznych.
Formy organizacyjne wskazują jak organizować pracę dydaktyczną.
Formy organizacyjne kształcenia
wg I. Adamek
FORMY
ORGANIZACYJNE
KSZTAŁCENIA
SZKOLNE
POZASZKOLNE
LEKCYJNE
POZALEKCYJNE
zajęcia edukacyjne
zajęcia klasowo-lekcyjne
zajęcia w klasach - pracowniach
zajęcia wyrównawcze
koła zaintersowań
zajęcia świetlicowe
praca domowa
wycieczka
zajęcia w domach kultury, klubach
Najbardziej typowe dla naszego systemu kształcenia są:
lekcje, prace domowe, koła zainteresowań oraz wycieczki szkolne.
System klasowo-lekcyjny
Formy organizacyjne pracy
Nauka domowa uczniów
Z
ajęcia pozalekcyjne
Wycieczki szkolne
Wycieczki wyprowadzają uczniów poza klasę szkolną w celu bezpośredniego zetknięcia się z rzeczami, zjawiskami i procesami w ich naturalnym otoczeniu. Zaspokajają one potrzebę dociekliwości, oraz stwarzają okazję do poznawania obiektów, ludzi, środowisk, krajobrazów, wytworów cywilizacji, zabytków historycznych i osobliwości przyrody.
Podstawową metoda stosowaną na wycieczce jest obserwacja. W czasie wycieczki uczniowie realizują wyznaczone zadania, pracując indywidualnie, grupowo lub zbiorowo.
Są to zajęcia organizowane przez szkołę, przy czynnym udziale uczniów, wybranych przez nich dla spędzania wolnego czasu oraz doskonalące:
­poprzez rozwijanie zainteresowań w różnych dziedzinach nauki, techniki, sztuki i sportu;
­poprzez wyrobienie umiejętności i nawyków, stosowanie wiedzy w praktyce i rozwijanie talentów i uzdolnień;
­poprzez rozwijanie aktywności i samodzielności oraz umiejętności życia w szkole.
System
klasowo-lekcyjny
Formy
organizacyjne pracy
Uczenie się jest najskuteczniejsze, gdy odbywa się w trzech formach:

Praca indywidualna: uczeń realizuje zadania dydaktyczne samodzielnie.

­Praca zbiorowa: obejmuje jednocześnie wszystkich uczniów w klasie i wszyscy oni uczestniczą w procesie nauczania.

­Praca grupowa - wszyscy uczniowie są zaangażowani w pracę związaną z tematem. Grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności,.
Nauka
domowa uczniów
Praca domowa ma służyć:

­ opanowaniu wiadomości związanych z nową lekcją;
­ utrwaleniu, pogłębieniu lub rozszerzeniu wiedzy;
­ kształtowaniu umiejętności i sprawności;
­ rozwijaniu samodzielności;
­ budzeniu nowych zainteresowań;
­ rozwijaniu kreatywności;
­ rozwijaniu umiejętności uczenia się;
­ systematyczności;
­ wzbudzaniu wiary we własne możliwości.

Zajęcia
pozalekcyjne
Istnieją trzy formy realizacji zajęć pozalekcyjnych:

Praca masowa: pogadanki, odczyty, referaty, wieczory dyskusyjne, wystawy, pokazy, spotkania, imprezy sportowe.
Praca grupowa: koła zainteresowań - przedmiotowe, techniczne, artystyczne, sportowe.
Praca indywidualna: albumy, referaty, modele, dekoracje, pomoce naukowe.
Wg K. Sośnickiego lekcja składa się z trzech części:

Część powtarzająca: służy przypominaniu, rozszerzaniu i powtarzaniu opanowanego już materiału, sprawdzaniu pracy domowej oraz przygotowywaniu się do nowej lekcji.
Część postępująca: obejmuje podanie tematu i planu całego zagadnienia oraz jego opracowanie.
Część zbierająca: ma za zadanie zebrać i uporządkować wiadomości uzyskane przez uczniów, oraz ułatwić ich zapamiętanie.
ŚRODKI
Środki
proste:

słowne:
podręczniki, teksty;
proste środki wzrokowe
- okazy, modele, obrazy, ilustracje.
Materiały dydaktyczne to najważniejszy element środków dydaktycznych. Istnieją materiały, które można stosować bez urządzeń technicznych i są to materiały drukowane (testy, sprawdziany) oraz graficzne (ilustracje).
Środki złożone
Funkcje środków dydaktycznych:
Środki dydaktyczne wg Cz. Kupisiewicza to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych. Środki te ułatwiają im pośrednie i bezpośrednie poznanie rzeczywistości.
Podział środków dydaktycznych
wg W. Okonia:
Środki audiowizualne oddziałują na uczących się jednocześnie bodźcami audialnymi i wizualnymi. Łączą one obraz z dźwiękiem, dzięki czemu spełniają dużą rolę w procesie kształtowania wrażeń i spostrzeżeń u uczniów. Przykładem takich środków jest film dydaktyczny, wideopłyta czy programy telewizyjne.
Mechaniczne
- aparat, rzutnik;

środki słuchowe -
nagrania magnetofonowe, płytowe oraz programy radiowe;

środki wzrokowo-słuchowe
- film dydaktyczny, programy telewizyjne;

środki automatyzujące proces uczenia się -
gabinety językowe, komputery, maszyny dydaktyczne.
­ poznawcza;
­ motywacyjna;
­ dydaktyczna;
­ wychowawcza;
­ kształcąca.
Jednym ze środków wzrokowo-słuchowych jest telewizja. Zbliża ona uczniów do poznania rzeczywistości, do aktualnych wydarzeń, uczniowie poznają wybitnych uczonych, polityków, artystów. Dzielimy ją na:

­Telewizję otwartą, która obejmuje sieć telewizji krajowych.
­Telewizję w obwodzie zamkniętym - jest to system emitujący program w obrębie jednej lub kilku szkół.
­Telewizję kasetową - odbiór programów z kaset.